Fady Jameel, geleceğin toplumlarında sanat ve kültürün önemli etkisini tartışıyor

Sanatın ve kültürün rolünün, yaratıcı çevrelerin çok ötesinde, giderek artan şekilde farkına varılmakta ve ekonomimiz, refahımız, toplumumuz ve eğitimimiz üzerinde somut bir etkiye sahip olduğu kabul edilmektedir. Sanatı bir iletişim biçimi olarak kabul etmek: Giderek daha fazla bölünen bir dünyada kapsayıcıdır; ayrımcı değildir birleştirir. Asharq Al-Awsat’ta yakın zamanda yayımlanan bir röportajda, Community Jameel’in Uluslararası Başkanı Fady Jameel bu konuya değindi ve Art Jameel’in bölgede bu hareketin en önünde ve hatta daha da ilerisinde yer aldığını anlattı. Röportaj, Asharq Al-Awsat’ın nazik izniyle orijinal Arapçadan çevrilmiştir; orijinal konumunda okumak için buraya tıklayın.

Art Jameel’in bölge üzerindeki etkisi hakkında ne söylemek istersiniz?

Ailem Art Jameel’i 2003 yılında, daha geniş çaplı hayırseverlik girişimimiz olan Community Jameel’in bir parçası olarak kurdu -artık birkaç nesildir sanata meraklıyız ve kültür ile fikirlere erişimin, toplumun gelişimine nasıl da dönüştürücü şekilde katkıda bulunabileceğinin farkındayız.

Dedem merhum Abdul Latif Jameel, dezavantajlı insanlara sağlık ve eğitim alanlarında yardım ederdi ve bugün Community Jameel kendini sosyal ve ekonomik sürdürülebilirliği desteklemeye adamıştır; Art Jameel de aynı ruha sahiptir ancak bunu kültür alanında uygular. Sanatın, okul çocuklarından tutun, her türlü zeminden yetişkine kadar herkes için olduğu ve yaratıcılığın sağlıklı, çeşitlilik içeren, gelecekte olabilecek değişikliklerden etkilenmeyen bir toplumun temel taşı olduğu ilkesine dayanarak faaliyet gösteriyoruz.

Bölgede nasıl bir etkimiz oldu? Her şeyden öncelikli düşüncemiz etki. Suudi Arabistan, Mısır ve bölgedeki başka yerlerde uzun yıllardır hem devlet hem de özel kuruluşlarla iş birliği içinde, miras sanat okulları ve diğer temel projeler yürütüyoruz. Diğer uluslararası kurumlarla birlikte Londra’daki V&A ve New York’ta Met ile uzun vadeli ortaklıklar kuruyoruz ve Orta Doğulu sanatçıların, dünyanın en popüler müzelerinde temsil edilmesini sağlıyoruz. Ve 2018’de ilk büyük çağdaş kurumumuzu açtık -Dubai’deki Jameel Sanat Merkezi. Jameel, bilindiği gibi, Dubai’deki ilk çağdaş sanat müzesi ve geçtiğimiz yıl inanılmaz bir tepki aldı – yerel toplum, okullar ve sanatçılardan uluslararası sanat dünyasına kadar.

Jameel Sanat Merkezi’nde, bilinçli olarak, eğitim, araştırma, kamusal destek ve programlamayı ön plana çıkaran ve yanı sıra zamanımızın acil sorunları hakkında herkesin konuşmasını sağlayan yüksek kaliteli, tematik, araştırmacı sergiler ve işlerle kentsel bir kurum kurmaya çalıştık. Ücretsiz giriş sağladık -böylece ziyaretçileri, burasını ‘ikinci evleri’ haline getirmeye ve sergilere, kütüphaneye, proje alanlarına ve muhteşem Heykel Parkı’na (Dubai Holding ile yapılan bir iş birliği) tekrar tekrar gelmeye teşvik ettik. Ancak sanat bu tür tartışma ve öğrenme alanları açabilir. BAE’nin kültürel bir destinasyon olarak büyümesinin bir parçası olmaktan ve böyle dinamik bir hükümet ve özel sektör liderliğindeki sanat ortamında birlikte çalışmaktan onur duyuyoruz. Jameel Sanat Merkezi, Körfez’de türünün ilk örneği olan sivil toplum kuruluşlarından biridir; varlığının ve başarısının diğer hayırseverleri öne çıkmaya ve bu tür yaratıcı çabaları desteklemeye teşvik edeceğini umuyoruz.

Şimdi Art Jameel’in en büyük ölçekli projesine hazırlanıyoruz – Hayy: Creative Hubesas memleketimiz Cidde’de çok disiplinli bir kültür kompleksi olarak gelecek kış açılacak. Yeni Suudi Arabistan’da sanat ve kültürün merkeze alınması ve bu “kültürel rönesans” anının, halk desteğinin yanı sıra uluslararası ilgi de kazandığı göz önüne alındığında, bundan daha iyi bir zamanlama olamazdı.

Art Jameel çok çeşitli sergiler, konuşmalar, atölye çalışmalarına ev sahipliği yapmasıyla tanınıyor, bu konuda genişleme hedefleriniz var mı?

Teşekkür ederim! Programlarımız geleneksel zanaatçılıktan, el sanatları ve mimarinin korunmasına, çağdaş sanatların en ileri noktalarına kadar son derece geniştir. Hayy: Creative Hub yalnızca sanatı değil sinema, komedi, performans, girişimcilik, mimari ve tasarımı da içeriyor. Ancak Art Jameel’in özündeki şart, kültürün toplumun önemli bir direği olduğu ve sanatın en geniş, en dinamik ve geleceğe yönelik öğrenme fırsatlarını mümkün kıldığıdır; kısaca sanatın önemli olduğudur. Programlarımız bu duyguda birleşiyor. Art Jameel ekibinin her yerde gözü kulağı vardır ve hizmet ettiğimiz toplulukların ihtiyaçlarına cevap verebilmek için olabildiğince esnek olmayı amaçlarız.

Toplumdan girişimleriniz ve etkinlikleriniz hakkında geri bildirim alıyor musunuz?

Evet, toplumu dinlemek, onunla bağıntılı kalmanın önemli bir parçası ve tüm geri bildirimlere kesinlikle değer veriyoruz. Tabii bu günlerde herkes sosyal medyada söz sahibi olabiliyor ve Körfez de bundan farklı değil -aslında, özellikle Suudi Arabistan’da, insanlar dijital ortamda oldukça açık sözlü ve fikir belirtmekten kaçınmıyor. Ayrıca, büyük etkinliklerden sonra izleyicilerimize anket düzenliyor ve geri bildirimlerinden bir şeyler öğreniyoruz. Dünya görüşümüz her zaman merkezlerimizin “toplum için ve toplumun yanında” olmasıdır ve bu toplumsal mülkiyet duygusu bizim için ve programlarımızın başarısı için çok önemlidir. Şimdiye kadar geri bildirimlerin hep olumlu olmasına minnettarız ama Art Jameel ekibini hep tetikte olmaya teşvik ediyorum!

Art Jameel’in Cidde ve Kahire’de geleneksel sanatlar eğitimi üzerinde ne kadar etkisi oldu? Ve bu, öğrenci ve mezunların sayısına ve bunların sanat sahnesine etkilerine yansıyor mu?

Cidde ve Kahire gibi şehirlerde geleneksel sanatların çağdaş olduğuna inanıyoruz; bunlar günlük yaşamın, geçmişimizin ve geleceğimizin bir parçası. Son yıllarda tarihimizi ve mimarimizi korumaya duyulan ilginin büyük ölçüde yükselişe geçtiğine tanık olduk -belki de geleceğe her zamankinden daha hızlı ilerledikçe, sağlam ve görünür bir geçmişe sahip olmanın ne kadar önemli olduğunun dair farkındalığımız arttı. Her iki okula da başvuru sayısı her yıl ve özellikle Cidde’de oldukça arttı. Mısır’da iki yıllık bir diploma sunuyoruz ve eğitimde yer ayırtabilmek için artık çok büyük bir rekabet var. Küresel anlamda, sanat mezunlarının topluma tam olarak katılma becerilerine ihtiyaç duyduklarının bilincindeyiz -örneğin, Kahire’de, el sanatları konusunda geleneksel eğitimin yanı sıra Amazon ve benzerleriyle iş ve e-ticaret atölyeleri ve sunuyoruz. Ayrıca mezunlarımız için daha fazla eğitim alabilecekleri ve kendi işlerini kurup toplumda sadece sanata değil ekonominin kendisine de katkıda bulunabilecekleri bir Atölye açıyoruz.

Cidde’de, Jameel House’daki bir yıllık program, Balad’ın geleneksel sanatlarına odaklanıp eski kentin alçıtaşı cepheleri ve zarif mangour tarzı ahşap doğramalardan yapılmış roshan pencereleri de dahil olmak üzere zengin mimari mirasını araştırmak ve belgelemek için alan çalışmaları gerçekleştirmekte. İslami geometri ve renk uyumuyla ilgili teori modüllerinin yanı sıra, pratik modüller arasında boya yapımı, resim, seramik, alçı oymacılığı, parke ve mangour da bulunuyor. Bu yıl kapsamı miras, ürün tasarımı ve geleneksel zanaat arasındaki bağlantıların uygulamalı bir şekilde incelenmesini sağlayacak bir ürün tasarım modülünü içerecek şekilde genişlettik.

Öğrenciler ve mezunlar yerel olarak giderek daha önemli bir role sahip oluyor -örneğin, Suudi Sanat Konseyi’nin Cidde’deki yıllık sanat festivali 21,39’da; Medine Sanat Merkezi MNWR’de ve Riyad’daki Suudi Tasarım Haftası’nda yer alıyor ve El-Balad’daki tarihi mercan taşı kule evlerin en büyüğü ve Suudi Kültür Bakanlığı yapısal güçlendirme programının bir parçası olan Jamjoum House’un restorasyonuna katkıda bulunuyor. 

Art Jameel’in uluslararası kurumlarla birçok ortaklığı var, bu ilişkilerin etkileri hakkında neler söylersiniz ve söz konusu olabilecek yeni ortaklıklar var mı?

İki yönlü bir yaklaşımla bütçelerimizden maksimum etkiyi elde edebileceğimize inanıyoruz – doğrudan sanatçılar ve topluluklarla çalışarak taban seviyesinde çok aktif olmak ama aynı zamanda uluslararası düzeyde Orta Doğu sanatlarını en üst düzeyde tanıtmak ve desteklemek. 2003’ten beri Londra’da bulunan Victoria and Albert Müzesi ile ortaklığımız var -dünyanın en büyük uygulamalı sanatlar ve süsleme sanatları ve tasarımı müzesi ile hem İslami hem de çağdaş sanat üzerine çalışıyoruz. Beş yıl önce, New York Metropolitan Museum of Art ile bir ortaklık başlattık; burada Jameel Fonu, Orta Doğu’dan sanatçıları destekleyip çalışmalarının dünyanın en çok ziyaret edilen müzelerinden birinde sergilenmesini sağlıyor. Büyük Lübnanlı usta Saloua Choucair’in Met’in koleksiyonunda yeni olan çarpıcı bir eseri şu anda müzede sergileniyor ve mutlaka görülmesi gerekenler arasında yer alıyor.

Daha yakın tarihli bir ortaklık, sanatçıların ikamet merkezi olan ve Orta Doğu’dan ve dünyanın dört bir yanından birçok sanatçı için gerçek bir ev olan Delfina Vakfı ile gerçekleşiyor. Sırada ne olduğuna gelecek olursak, ana ortaklarımızı genişletmeyi hedeflemiyoruz, ancak Orta Doğulu sanatçıların ve fikirlerin dünya sahnesindeki merkezi yerini sağlamak için onlarla her zamankinden daha yakın çalışıyoruz -ayrıca birleşik etkimizi artırmak için kaynak havuzu oluşturarak bölgemizdeki ve “küresel güney” genelindeki kurumlarla birlikte iş siparişi verip iş birliğine gidiyoruz.

Hayy: Creative Hub, Cidde’deki birçok kişi için uzun süredir devam eden bir rüyayı gerçekleştirecek, bize ilerlemesi hakkında yeni bilgiler verebilir misiniz?

Evet, Hayy: Creative Hub, Cidde için bir rüyanın, uzun yıllar boyunca ailemiz tarafından el üstünde tutulmuş bir rüyanın gerçekleşmesi olacak -bir yıl içinde meyve verdiğini görmek için memleketimizdeki ve Suudi Arabistan’daki herkesle çalışmaktan çok heyecanlıyız. İnşaat devam ediyor ve önümüzdeki aylarda kendi faaliyetlerimiz ve kompleksteki ortaklarımız hakkında daha fazla ayrıntı açıklayacağız. Şimdilik, Art Jameel’in merkez sanat ve tasarım galerilerini, bağımsız bir sinema ve görsel-işitsel merkezi, sanatçı stüdyolarını ve proje alanlarını yöneteceğini; ortakların ise kafeler, galeriler, performans ve ortak çalışma alanları ve başka şeyleri işleteceğini söyleyebiliriz.

Düşüncemiz, Hayy’in Cidde’de sanat için ilk sipariş evi olması ve ortak bir mahallede farklı disiplinleri -ve izleyicilerini- bir araya getirmesidir. Hayy, şüphesiz Cidde’ye gelen turistler ve ziyaretçiler için bir destinasyon olacak ancak asıl görevi Suudi Arabistanlı yeteneği beslemek ve sergilemek ve Suudi Arabistan ile dünyanın geri kalanı arasında uluslararası alışverişi sağlamak.

Geçen yıl, bazı pilot programlara başladık; Hayy: Learning, örneğin, bir topluluk eğitim platformu -ve sanatçılara adanan 2019’daki ilk dört aylık kursumuzda, yeni yetişen ve köklü görsel sanatçılara pratik becerilerin yanı sıra eleştiri ve teori de öğretildi. 2020’deki diğer programlar, yaşam boyu öğrenme ve beceri geliştirme için Hayy’de kalıcı bir alan açılmadan önce diğer disiplinlere odaklanacaktır.

Ve kısa süre önce, uluslararası bir yarışmanın ardından Hayy: Cinema’nın -Cidde’deki ilk ticari olmayan sinema- ünlü bir uluslararası jüri tarafından titiz, “kör” bir süreç işletilerek seçilen Cidde merkezli mimari uygulamacı Bricklab tarafından tasarlanacağını duyurduk.

Diğerlerinin arasında bu örnek, Suudi Arabistan’ın ne kadar umut verici bir yaratıcı yeteneğe, tomurcuklanan bir kültürel ortama sahip olduğunu gösteriyor; Art Jameel’in rolü, hükümet ve özel sektörle yan yana çalışarak, durumu sürekli izleyip ortaya çıkabilecek boşlukları doldurarak bunları beslemeye ve bağlantı kurmaya yardımcı olmaktır. Arap Dünyasında zorluklardan yeterince payımızı alıyoruz ancak yetenekli sanatçılarımız, kararlı gençliğimiz ve hırslı girişimcilerimiz tüm inanç ve desteğimizi hak ediyor -bu şekilde toplumlarımızı içeriden dönüştüreceğiz.