Körfez’in önde gelen ticari emlak pazarlarından biri olma hedefleri doğrultusunda, Suudi Arabistan konut emlak sektörüne yeni yatırımları nasıl çekiyor ve ülkenin değişen demografik zorluklarına nasıl uyum sağlıyor?

Uzun vadeli büyüme ve uluslararası başarı, Suudi Arabistan’daki emlak piyasasının arzularının merkezinde yer alıyor. Bu, kısmen Suudi Arabistan makamlarının ülkenin konut piyasasına[1] özel sektör katkısını arttırmayı amaçlayan Vizyon 2030 ulusal kalkınma planını gerçekleştirme ve ekonomisinin sürekli büyümesini sağlama konusunda, gayrimenkulün önemini uzun zamandır kabul etmesinden kaynaklanmaktadır.

Vizyon 2030 şunları belirtmektedir: “Suudi Arabistan’da sürdürülebilir kalkınmanın desteklenmesinde emlak sektörü önemli bir rol oynuyor; emlak sektörü, tüm yaşamsal sektörler için stratejik bir üretim faktörüdür. Aynı zamanda, çeşitli ekonomik ve sosyal alanlarda yatırım projelerinin başlatılması için bir temel oluşturmasının yanı sıra gelire dayalı, iş yaratan yatırımlar için de yaşamsal bir teşviktir[2].”

Yakın zamandaki performansın beklentileri karşılamamasına rağmen, (2019 yılının 1. Çeyrek Emlak Fiyat Endeksi 2018’in 4. çeyreğine göre %0,4 ve 2018’in birinci çeyreğine göre %4,9 oranında gerilemiştir[3]) sektör uzmanları, Suudi Arabistan’da gayrimenkulün uzun vadede kazançlı çıkacağından eminler.

“Son iki yılda yaşadığı sıkıntılara rağmen, Suudi Arabistan’daki emlak piyasası şu anda Suudi Arabistan hükümeti tarafından planlanmakta ve uygulanmakta olan birden fazla reform nedeniyle genel olarak olumlu bir görünümü sürdürüyor[4].”

Suudi Arabistan’ın genç ve iddialı nüfusunun giderek daha fazla ev sahibi olmasına yardımcı olmaya ve deneyimli gözlemcilerin sektördeki yakın büyümeyi tahmin etmelerini sağlamaya yönelik olarak pazarın kalıcı başarısını sağlamak için çeşitli girişimlerde bulunulmuştur[5].

2018’de, Suudi Arabistan’da kredi tutarının gayrimenkulün değerine oranını esas alan maksimum mortgage kredisi artırıldı; artık başvuru sahipleri, daha önce mülk değerinin %90’ını mortgage kredisi ile karşılayabiliyor, bu oran daha önce %85’ti[6]. Bu hareket, konut piyasası genelinde faaliyeti teşvik etmek için tasarlandı. Suudi Arabistan İskan Bakanlığı, mortgage piyasasının 2018’de 80 milyar ABD dolarından 2020’de 134 milyar ABD dolarına ulaşmasını istiyor[7].

2020 itibariyle, Suudi Arabistan hükümeti aynı zamanda konut fiyatı ile kişi başına gelir arasındaki ortalama oranı beş kata düşürmeyi ve Suudi vatandaşları arasında ev sahibi olanların oranını %60’a çıkarmayı umuyor[8]. Ulusal Dönüşüm Planı kapsamında, gayrimenkulün GSYH’ye katkısını 2016’daki %5 oranından 2020’de %10’a çıkarmayı hedefliyor[9]. 2030 yılına gelindiğinde ülke genelindeki ev sahipliği seviyesini %70 düzeyinde görmek arzusundalar[10].

Milyarlarca dolarlık devlet desteğinin piyasaya enjeksiyonunun, Suudi Arabistan’da konut sektörünün canlanmasının merkezinde olması bekleniyor. 2017’de boş arazi (white land) vergisinin getirilmesinin, hükümetin ülkedeki konut piyasasının karşı karşıya kaldığı sorunları ele almak için açık bir niyet olduğu da belirtilmişti[11]. Suudi Arabistan’da Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı (GYO) ile ilgili düzenlemelerin yanı sıra 22,5 milyar ABD doları tutarındaki Riyad Metrosu gibi çeşitli kentsel dönüşüm ve altyapı projelerinin onaylanması gibi diğer hamlelerin[12] (Global emlak danışmanları JLL’ye göre, transit sisteme yakın olan mülklerin değerinin artması bekleniyor[13]), aynı zamanda genel olarak emlak piyasasına olumlu katkı yapması beklenmektedir. Knight Frank emlak danışmanlığı tarafından Suudi Arabistan emlak sektörü hakkındaki son raporlarında belirtildiği gibi: “Yakın zamanda başlatılan stratejik reformlar kapsamında bu süreçte özel sektörün kilit bir rol oynamasını teşvik ederken emlak sektörünü canlandırmayı amaçlayan çeşitli hükümet girişimleri nedeniyle iyimserliğimizi koruyoruz.[14]”

2018 yılında, İskan Bakanlığı, Suudi Arabistan’ın Gayrimenkul Geliştirme Fonu ile iş ortaklığı yaparak (REDF) ülke genelinde 300.000 konut teslim etmek üzere tasarlanmış bir program olan Sakani II’yi başlattı[15]. JLL’deki uzmanlar, bu girişimlerin ilk etkisinin yakında hissedilmeye başlanacağına inanıyor:

“2019 bütçe açıklamasında belirtildiği gibi, 2019’un güçlü reform ivmesi ve devam eden hükümet harcamaları sayesinde devam eden faaliyetlere tanık olması bekleniyor… Ticari faaliyetler arttıkça ve yabancı yatırımlar arttıkça bunun emlak sektörüne olumlu yansımasını bekliyoruz. Orta Doğu’daki en büyük ekonomi olarak, olasılıkla özel talebin gayrimenkul ve inşaat sektörlerinde büyük bir rol oynadığını göreceğiz[16].”

Suudi Arabistan’ın konut piyasasına çok sayıda yeni ev ekleniyor olduğu kesinlikle doğru. Şubat 2019’da, Suudi Arabistan’da inşaat halinde olan 5.200 gayrimenkul projesi vardı[17]. 2018 yılında, Riyad’da 29.000 yeni konut kullanıma sunularak kentin toplam arzını 1,3 milyon adedin üzerine çıkarttı. 2020 yılının sonunda 60.000 daha fazla konut tamamlanacak. “Uygun fiyatlı konut sektörü inşaat faaliyetlerini ve genel emlak piyasasını yönlendirmeye devam edecek[18]” beklentisi var.

Cidde’de, 2018’de yaklaşık 5.000’in altında konut tamamlanarak kentin toplam arzını 817.000 adede ulaştırdı. 2020 sonuna kadar tamamlanacak 23.000 ünite daha yolda[19].

2018’de Cidde pazarına giren birimler arasında, Abdul Latif Jameel Land tarafından tamamlanan ilk konut projesi olan Al Salamah bölgesindeki yeni J|ONE kompleksinde hizmete giren 242 adet bir, iki, üç ve dört yatak odalı çağdaş aile daireleri de vardı. .

Abdul Latif Jameel Land’in konut geliştirme bölümü, kentli bireylerin ve ailelerin ihtiyaçlarına uygun çağdaş, kaliteli evler geliştirme konusunda tutkuludur[20]. Açık havuzlar, sağlık kulübü, ev sinema sistemi, kafe, oyun odası, kreş ve mini market gibi olanaklarla 64.000 m2’lik geliştirmeyi tamamlayan J│ONE anında bir etki yarattı.

Tüm proje sadece 19,5 ayda tamamlandı ve anında tanınmaya başlanarak Suudi Arabistan’da Konut Geliştirme kategorisinde prestijli küresel ödül olan 2019-2020 Arabistan Gayrimenkul Ödülünü kazandı.

Abdul Latif Jameel Başkan Vekili ve Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Fady M. Jameel şöyle diyor: “Hem Abdul Latif Jameel Land hem de Suudi Arabistan için öncü bir proje olarak bu ödül, Saudi Vision 2030’da belirlenen konut geliştirme ve konut sahipliği hedeflerini sağlama konusunda gelecekteki potansiyelimizin kanıtıdır. Konut sakinleri için, konut yaşamının topluluk unsuruna odaklanmamız, Cidde pazarında J|ONE’ı ayrıcalıklı kılacaktır.”

J|ONE’ın başarısının hemen ardından Abdul Latif Jameel Land’in ikinci konut projesi olan Galeri N geldi. 2017 sonbaharında ilan edilen proje, bir yıl sonra tamamlandığında Cidde envanterine 21 yeni daire daha ekledi. Şehrin Al Nadah bölgesinde bulunan şirketin portföyüne ödüllü bir katkı olduğunu kanıtladı.

5.200 m2‘lik bir arsaya yayılmış ve altı katlı olan binanın minimalist, modern estetiği, çevreci düşüncelere bağlılığı tamamladı. Yeşil çatılar ısı emilimini en aza indirirken ve güneş panelleri temiz enerji sağlarken[21] iç avlu dinlenmek ve rahatlamak için ortak bir alan sağladı.

Abdul Latif Jameel Land, 2019 Haziran’ında entegre konut olanaklarına sahip 158 premium dairenin geliştirilmesini içeren Dari Q adlı üçüncü konut projesini duyurdu. Bu en son proje, yine Cidde’nin Kuzeyinde Al Salamah Semtinde yer alan, ödüllü J│ONE geliştirme projesinin aynı entegre yaşam tarzı ve topluluk odaklı yaklaşımına dayalı olarak başlatıldı. Dört ayrı bölüm içeren iki ayrı binadan oluşan iki, üç veya dört yatak odalı evler, her zevke ve yaşam tarzına uyacak şekilde 13 farklı kat planı planına sahip. Kompleks ayrıca perakende satış mağazalarına, çatı bahçelerine ve yüzme havuzuna, spor salonuna, açık oturma alanına, çok amaçlı avluya (futbol, tenis, basketbol ve voleybol sahaları), oyun odası, 90 kişiye kadar kapasiteli bir balo salonu ve dinlenme salonuna sahip.

 

 

Abdul Latif Jameel Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO’su Mohammed Abdul Latif Jameel şunları söyledi: “Abdul Latif Jameel Land, Dari Q’nun lansmanıyla konut geliştirme konusundaki öncü yaklaşımını sürdürüyor. Cidde’deki J│ONE ve Gallery N’de topluluk odaklı yaşamın başarısını temel alarak Suudi Arabistan’da bu üçüncü inanılmaz yerleşim yeri geliştirilmesine başladığımız için gururluyuz. Dari Q, Saudi Vizyon 2030’da belirtilen konut geliştirme ve konut sahipliği hedeflerini desteklemeye devam ettiğimiz ve pazardaki konut talebine topluluk odaklı çözümler sunmaya devam ettiğimiz için gurur duyduğumuz bir diğer adımdır.”

Abdul Latif Jameel, Suudi Arabistan ve ötesindeki insanların yaşamlarını iyileştirme taahhüdüne bağlıdır. Topluluk yaşamı, Abdul Latif Jameel Land geliştirme felsefesinin temel direkleridir ve önümüzdeki beş yıl içinde teslim edilmek üzere daha aktif kalkınma projeleriyle, tüm gayrimenkul tasarımlarının merkezinde yatmaktadır. Gayrimenkul projelerinin geliştirilmesine yönelik devam eden yatırımları, herkes için daha iyi bir gelecek inşa etmeye yardımcı olmak için altyapı yaşamına yatırım yapan ulaştırma, finansal hizmetler, mühendislik ve enerji alanlarını kapsayan bir stratejinin sadece bir parçasıdır.

[1] Vision 2030, Kingdom of Saudi Arabia, accessed May 2019

[2] Real Estate Price Index, First Quarter 2019, General Authority for Statistics, accessed May 2019

[3] Real Estate Price Index, First Quarter 2019, General Authority for Statistics, accessed May 2019

[4] The real estate market in Saudi Arabia in 2018: a closer look, Weetas, 11 February 2019

[5] Forecast, Saudi Arabia Real Estate Price Index, Trading Economics, accessed May 2019

[6] Strong domestic demand to drive growth in Saudi real estate market, Zawya, 27 May 2019

[7] Saudi Real Estate Refinance Co plans up to 4 bln riyal sukuk sale this year – CEO, Reuters, 23 April 2019

[8] Housing Program, Vision 2030, accessed May 2019

[9] Strong domestic demand to drive growth in Saudi real estate market, Zawya, 27 May 2019

[10] Strong domestic demand to drive growth in Saudi real estate market, Zawya, 27 May 2019

[11] Saudi Arabia Market Review and Forecast 2019, Knight Frank, accessed May 2019

[12] The real estate market of Saudi Arabia in 2018: A year in review, Weetas, 14 February 2019

[13] The KSA Real Estate Market, A Year in Review 2018, JLL, accessed May 2019

[14] Saudi Arabia Market Review and Forecast 2019, Knight Frank, accessed May 2019

[15] The KSA Real Estate Market, A Year in Review 2018, JLL, accessed May 2019

[16] The KSA Real Estate Market, A Year in Review 2018, JLL, accessed May 2019

[17] The real estate market of Saudi Arabia in 2018: A year in review, Weetas, 14 February 2019

[18] The KSA Real Estate Market, A Year in Review 2018, JLL, accessed May 2019

[19] The KSA Real Estate Market, A Year in Review 2018, JLL, accessed May 2019

[20] Sakan Jameel, Abdul Latif Jameel Land, accessed May 2019

[21] Gallery N, CA Plus Partners, accessed May 2019