Avrupa’nın gelecekteki su sıkıntısıyla mücadelesi

Bu makaleyi okuyan hiç kimse bir musluğu açıp da kuru olduğunu görmemiş ya da bir kova su alabilmek için saatlerce yürümemiş veya sağlıksız bir yerel su şebekesinden dolayı parazit enfeksiyonu kapmamış desek abartmış olmayız. Bunları yaşamamış olmanın verdiği mutluluk bir ayrıcalıktır ve bir milyardan fazla küresel vatandaşın karşı karşıya olduğu gerçekliğin tam tersidir.

Su stresi ve bununla ilişkili sağlık tehlikeleri, Ekvator Afrika’sından Orta Doğu veya Güney Amerika’ya kadar dünyanın kuraklığa eğilimli pek çok alanını uzun zamandır etkilemiştir. Örneğin, Somali Yarımadası geçen yıl kırk yılın en uzun kuraklığını yaşamıştı ve bunun sonucunda ortaya çıkan mahsul kayıpları on milyonlarca kişinin gıda yardımına muhtaç kalmasına neden oldu.[1]

Ancak, su kıtlığı sorunu sadece Küresel Güney’i ilgilendiren bir zorluk değil. Ekonomik olarak en gelişmiş bölge olan Avrupa’da bile giderek daha fazla endişeye neden oluyor.

2023 yılında Avrupa’daki yağış seviyeleri hem meteoroloji uzmanları hem de bilim insanları arasında tartışmalara neden oldu. Alpler, normalden %63 daha az kar yağışı aldı. Ren üzerindeki su seviyesi o kadar azaldı ki mavna tipi gemiler normal yüklerinin sadece yarısını taşıyabiliyordu. Fransa’da, 12 ayın dokuzunda normalin %85 altında yağış kaydedildi.[2]

500 yıl[3] boyunca Avrupa’da görülen en kurak yazın ardından kıtanın 2018’den beri teknik olarak sürekli içinde olduğu kuraklık ve “çok istikrarsız” bir su güvenliği döneminde bu etkiler paralel olarak görüldü (yer altı suyu rezervlerinin analizinin ardından).[4]

Bu uyanış çağrısı, Avrupa’nın dünyanın geri kalanına zarar veren su kıtlıklarından bağışık olmadığını ve küresel ısınmanın ölümcül yan etkilerine karşı savunmasız olmadığını birçok kişiye kanıtladı.

Avrupa’daki kriz ne kadar ciddi ve yaygın? Bu kriz, önümüzdeki yıllarda toplulukların karşı karşıya kalacağı daha tehlikeli su sorunlarının sadece bir ön göstergesi mi?

Avrupa kuru iklim ve kuraklığın maliyetini hesaplıyor

Avrupa genelinde kuraklık koşulları, geçtiğimiz onlarca yıl boyunca sıklık ve şiddet bakımından artmıştır ve etkilenen kişi sayısı 1970’ler ile 2000’ler arasında neredeyse beşte bir oranında yükselmiştir.[5]

Dünya Kaynakları Enstitüsü’ne göre en az dört Avrupa ülkesi, yıllık aşırı su sıkıntısı konusunda dünya çapında ilk 25 ülke arasında yer alıyor: Kıbrıs, San Marino, Belçika ve Yunanistan.[6] Bu dört ülke, modern altyapıları ve kıskanılacak GSYİH’lerine rağmen ölçülebilir yüzey ve yer altı suyu tedariklerinin her yıl %80’inden fazlasını tüketerek Suriye, Botsvana, Namibya ve Hindistan gibi ülkelerle aynı kulvarda yer alıyor.

Bunlar en uç örnekler olsa da yalnız değiller.[7]

İspanya, İtalya, Portekiz, Arnavutluk, Makedonya ve Andorra gibi komşu ülkeler, su kaynaklarının %40 ila %80’ini kullanarak “yüksek su stresi” ile karşı karşıya kalıyorlar. Almanya ve Lüksemburg da su kaynaklarının %20 ila %40’ını kullanarak “orta ila yüksek su stresi” ile baskı altındadır.

Daha kuru bir iklimin etkileri kıta genelinde her gün hissediliyor.

2023 yılında, Fransa’nın yedi büyük nehir havzasının tamamında, yetkili kurumlarca su kısıtlamaları getirilmiştir. Fransız Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, ülkenin gelecekte tahminen %40 daha az suya sahip olması nedeniyle “bolluk zamanının” sona erdiği konusunda uyarılarda bulundu.[8]

Fransa sıcaktan kavrulurken, İspanya da kendi mücadelesini veriyor. Katalonya bölgesindeki yetkililer, her bir birey için ortalama günlük 230 litrelik bir üst değer belirlemiştir. 1980’den bu yana, İspanya’daki mevcut suyun ortalama miktarı %12 düşmüş ve 2050 yılına kadar daha da büyük bir düşüş bekleniyor.

İtalya’nın en uzun nehri Po’daki su seviyeleri geçen yıl aralıklı olarak normalin %61 altına düştü. Ülkenin kuzeyinde yağış önceki 12 aya göre %40 daha düşüktü. İtalya, bu gözle görülür krizlere yanıt olarak, ciddi kuraklık sorununun üstesinden gelmek için özel olarak bir “ek komisyon” görevlendirmiştir.

Avusturya ve Almanya’da ise kış yağışlarının azalması, turistlerin kar olmayan kayak pistlerinde yaşadığı hayal kırıklığından daha fazlasına neden oldu. Bahar ve yaz aylarında Orta Avrupa’nın aşağı akan sularını beslemek için daha az eriyik suyun olması anlamına geliyordu.

Avrupa’yı kapsayan su krizleri birçok açıdan öngörülebilirdir. World Weather Attribution, küresel ısınmanın kuraklık olasılığının kuzey yarım kürede 20 kat daha fazla olduğunu belirtmiştir.

Endişe verici bir şekilde, ciddi su kıtlığı sorunlarının önümüzdeki yıllarda daha da sık olacağına inanıyor.[9]

İklim krizi, toplumumuzun uzun zamandır güvendiği öngörülebilir döngüleri olan doğanın ritmini hızlı ve geri dönüşü olmayan şekilde değiştiriyor. Avrupa’nın uzun süredir devam ederek su güvenliğini tehdit eden faktörlerden biri de değişen bir yağış rejimleridir. Bazı alanlarda uzun kuraklık dönemleri yaşanırken, diğerleri daha fazla ısı dalgasına maruz kalmakta ve bunun sonucunda nem buharlaşması ile su seviyeleri daha da düşmektedir. Evet, şiddetli yağmur fırtınaları da artıyor (İtalya, Slovenya, Macaristan, Almanya ve Hollanda 2023’te yıkıcı sel felaketlerine maruz kaldı) ancak ani sağanak yağışlar kurak toprağa düştüğünde, tatlı su tedarik zincirine girmek yerine sel veya taşkın olarak kaybolma eğilimindedir.

Tabii ki, su kıtlığının tehlikeye attığı tek şey sadece içme suyu ve halk sağlığı değildir. Su kıtlığı, günlük hayatımızın neredeyse her yönünü etkileyecektir.

Gıda, enerji ve sanayi sektörleri su sorunlarıyla karşı karşıya

Avrupa vatandaşları gıda tedariki konusunda endişe duyup düşünmeye alışkın değil. İnsanların büyük çoğunluğu için uzun zamandır hem bol hem de uygun fiyatlı gıdaya erişebilmiştir. Ancak bu rahatlık, su sistemlerimizin tarım ve beslenme konusunda büyük bir girdi sağladığı gerçeğini göz ardı eder. Örneğin, ortalama bir kişi her 24 saatte sadece iki litre içme suyuyla hayatta kalabilse de günlük olarak yediğimiz gıdaların üretilmesi için 3.000 litre gibi şok edici bir miktar gerekir.[10]

Geleceğe bakan Avrupa ülkeleri, yerel üretimin durmasıyla süpermarket raflarını doldurabilmek için diğer bölgelerden daha fazla yiyecek ithal etme olasılığıyla karşı karşıya. Örneğin Fransa’daki 2022 kuraklığı, Ağustos başında ülkenin mısır mahsulünün yalnızca yarısını “tüketilebilir” durumda bıraktı.[11] Güney Avrupa’daki mahsuller, özellikle de tahıllar ve meyveler, yüksek sıcaklıkların ve düşük yağışların bir araya gelmesiyle ziyan oldu.

Etkilenecek olan sadece gıda sistemleri değil, aynı zamanda enerji sistemleridir. Tıpkı tarım için bol su gerektiği gibi, hidroenerji santralleri ve nükleer enerji santralleri de türbinleri çalıştırmak veya reaktörleri soğutmak için büyük rezervlere ihtiyaç duyar. Düşen su seviyeleri nedeniyle hidroenerji üretimi 2022 yılında Avrupa genelinde ortalama %20, İspanya’da ise %44 düşmüştür.

Nehirlerin azalan debisi, Fransa’daki bazı nükleer enerji santrallerini de aynı şekilde üretimi azaltmaya zorladı.[12] Daha sürdürülebilir bir geleceğe yöneleceksek ekolojik ekonominin kaynak talepleri göz ardı edilemez.

Kimyasallardan kağıda kadar yaygın olarak kullanılan ürünlerin üretimi sırasında büyük miktarda su ihtiyacı olan endüstriler de sıkışma hissedebilir.

Popüler sarf malzemeleri muhtemelen benzer şekilde zorlu koşullarla karşı karşıya kalacaktır; örneğin, bir bardak bira, tarladan pompaya kadar olan yolculuğunu tamamlamak için 300 bardak su gerektirir.[13]

Tüm bu sorunlar kaçınılmaz olarak nüfus artışıyla daha da kötüleşiyor. 2023 yılında Avrupa nüfusunun 742,2 milyon olduğu tahmin ediliyordu; bu rakam on yıl öncesine göre yaklaşık 2,2 milyon daha fazla.[14] İnsan sayısı ne kadar yüksekse su krizi de o kadar şiddetli olur ve gelecek nesiller için güvenli bir yol çizmek o kadar zorlaşır.

Parçalı pazar yapısı ve sızdıran borular mücadeleye engel oluyor

Nüfus artışı ve değişen iklim, Avrupa’nın mevcut ve kötüleşen su stresinin tek itici gücü değildir.

Avrupa kıtası tarih boyunca su sıkıntısı çekmemiştir, bu da doğanın korunması konusunda bir miktar rehavete kapılmalarına neden olmuştur.

Kıta genelinde dağıtım altyapısı eski ve yetersizdir. Araştırmalar, AB’deki tüm içme suyunun yaklaşık dörtte birinin her yıl sızdıran borular nedeniyle kaybedildiğini gösteriyor.

İtalya’nın bazı bölgelerinde bu rakam %40’ın üzerine çıkıyor.[15]

Birleşik Krallık’ta, özel kamu hizmetleri şirketlerinin kronikleşmiş yetersiz yatırımı ve ısı dalgalarındaki büyük bir artış, hayati önem taşıyan suyu taşıyan şebekelerdeki patlamaların artışına neden olmaktadır.

Hızlı kentsel gelişim, kimyasal kirlenme ve kötü yönetim, zaten baskı altında olan bir sisteme daha da fazla baskı ekliyor.

Su piyasasının dağınık, merkezi olmayan doğası da su kaynaklarını daha iyi koruma çabalarını engelliyor. Avrupa genelinde su hizmetleri, son sayımda yaklaşık 78.000 ayrı işletmeden oluşan çeşitli bölgesel şirketler ve belediye yetkilileri tarafından yönetiliyor. Yasa koyucular, farklı yasal rejimlere uyum sağlayan ve kamu ve özel alanları kapsayan, sınırlar arasında geçerli politikaları tasarlamakta zorlanmıştır.

Buna rağmen, Avrupa’da su sıkıntısı yaşanan bir geleceğin risklerinden bazılarını gidermek için hem bölgesel hem de ülke düzeyinde çabalar devam etmektedir.

Devletler su krizine karşı gidişatı değiştirmek için harekete geçti

AB, 2000 yılından bu yana, Su Altyapı Yönetmeliği ile tatlı su tedarik standardını iyileştirmeye çalışmaktadır. Bununla birlikte, bu çabalar henüz tam olarak işe yaramadı ve araştırmacılar Avrupa nehir havzalarının %90’ının 2027 yılına kadar hala “sağlıksız” olarak nitelendirileceğine inanıyor^[16].

AB mevzuatının çoğu, yaklaşan su krizi için hayati önemde olan suyun miktarını değil kalitesini kapsar. Ayrıca, genellikle kapsam olarak çok ihtiyatlıdır. Temmuz 2023’te Avrupa Parlamentosu, Endüstriyel Emisyonlar Direktifi’nde kendi su verimliliği hükümlerini gevşetiyordu. Benzer şekilde, bölgenin tatlı suyunun yarısının sanayi tarafından tüketilmesine rağmen suyun yeniden kullanımı hakkındaki yasalar yalnızca tarıma odaklanmaktadır.[17]

Bu aksaklıklara ve sınırlamalara rağmen, Avrupa düzeyinde su güvenliğini teşvik etmeye yönelik çabalar devam etmektedir.

Avrupa Komisyonu’nun Haziran 2023’te kabul edilen Suyun Yeniden Kullanımı Yönetmeliği, mahsul sulama için arıtılmış atık su kullanımını güvenli, şeffaf ve erişilebilir hale getirmeyi amaçlamaktadır.[18] Kentsel atık su, mevcut teknolojiler kullanılarak başarılı bir şekilde arındırılabilir ve çiftçilerin geri kazanılmış su yoluyla sağlıklı ve yenilebilir ürünler yetiştirmesine olanak tanır. AB’de şu anda kentsel atık suyun yalnızca %2,4’ü yeniden kullanılmaktadır. Fransa, 2030 yılına kadar atık suyun %10’unu yeniden kullanma hedefi koyarak bu girişimi benimsedi.[19]

Avrupa’nın başka yerlerinde ise diğer üye ülkeler, su kıtlıklarını ele almak için kademeli olarak kendi stratejilerini geliştirmektedir.

Almanya geçen yıl, ülkeyi su tedarik sorunlarına karşı geleceğe hazır hale getirmek için çığır açan bir Ulusal Su Stratejisi üzerinde anlaştı. Bugünden itibaren 2030 yılına kadar alınacak önlemler şunlardır:

• Doğal su rejiminin korunması ve eski haline getirilmesi
• Kırsal ve kentsel arazi kullanımının su yönetimini tamamlaması
• Kirleticilerin neden olduğu risklerin ele alınması
• İklime uyumlu su altyapısının geliştirilmesi
• Su verilerini iyileştirmek, yasal çerçeveleri güçlendirmek ve değerli bir kaynak olarak su hakkında kamu farkındalığının artırılması[20]

İspanya’da, 2023 yılında hükümet su arıtma, sulama modernizasyonu ve sel riski için 23 milyar Euro’luk bir yatırım planını onayladı. Bu yatırımların tümü ülkenin su kaynaklarını acilen iyileştirmeyi ve korumayı amaçlıyordu.[21]

Bu arada Birleşik Krallık, tuvaletler ve çamaşır makineleri gibi yeni ev aletlerine zorunlu su verimliliği etiketlerinin eklenmesi seçeneğini araştırıyor.[22]

Avrupa’nın teknoloji sektörü önümüzdeki yıllarda su sürdürülebilirliği konusunda heyecan verici atılımlar vadediyor.

AB tarafından finanse edilen iWays planı, endüstriyel süreçlerden su, malzeme ve ısıyı geri kazanmanın daha iyi yöntemlerini araştırıyor ve potansiyel olarak endüstrinin tatlı su tüketimini %30 ile %60 arasında bir oranda düşürüyor.^[23]

Almanya’da enerji şirketi BayWa r.e., temiz enerji üreten yüzer güneş enerjisi kurulumlarını göllerdeki suyun buharlaşmasını en az üçte bir oranında azaltmayı amaçlayarak deniyor.[24]

Dünya, daha az su ve daha fazla insanın olduğu çözülmesi imkansız bir soruna hazırlanırken bunun gibi özel sektör girişimleri daha da önemli hale gelecek.

Özel sektör, su yatırımlarının devam etmesine yardımcı oluyor

Bu kriz, varoluşsal bir soruna dönüşmeden önce su kaynaklarının azalması sorununu şimdi ele almak önemlidir.

Küresel sıcaklık artışları 1,3 ^°C ile 2,4 ^°C arasında tutulsa bile, 2050 yılına kadar son derece yüksek su stresi koşulları altında yaşayan bir milyar insanın daha olacağı tahmin ediliyor.[25]

Sorunlar, iklim değişikliği ile daha da kötüleşecektir. Potansiyel bir 3^o C sıcaklık artışı senaryosunda, Güney ve Güneybatı Avrupa’daki nehir debisi yaz aylarında %40 düşebilir.[26]

İklim etkilerini hafifletme stratejilerimizden bazıları bile önemli bir su yükü altındadır. Yeşil enerji üretimi, hidrojen elektrolizi ve karbon yakalama gibi sektörler, 2050 yılına kadar Avrupalıların her yıl içtiklerinin iki katı miktarda yılda 58 milyar metreküp su tüketebilir.[27]

Dünya Meteoroloji Örgütü’nün 2022 Küresel Su Kaynakları raporunda dünyanın su tedarik sistemini “dengesi bozulmuş” olarak tanımlaması pek şaşırtıcı olmasa gerek.^[28]

Özel sektörde, Abdul Latif Jameel gibi şirketler, su sıkıntısını gündeme taşımak ve küresel susuzluk ve kıtlığa karşı mücadeleye yardımcı olmak için bağımsız sermayelerinin gücünü kullanıyor.

Abdul Latif Jameel Energy’nin bir parçası olan Almar Water Solutions, BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının 6’ncısı, herkes için temiz su ve sanitasyon, için güçlü bir şekilde destek oluyor.

2016 yılında kurulan Almar Water Solutions; Avrupa, Orta Doğu, Güney Amerika, Afrika ve Asya-Pasifik’te sürdürülebilir su altyapısı projelerinden oluşan bir portföy işletmektedir. Tuzdan arındırma ve yeniden kullanım gibi geleneksel olmayan çözümlere odaklanarak hem belediye hem de sanayi sektörlerinde güvenilir su erişimi sağlar.

Dünya genelinde yaklaşık 1.000 Almar çalışanı, Suudi Arabistan’daki Kızıldeniz kıyısındaki dünyanın en büyük ters ozmos tuzdan arındırma tesislerinden biri olan Shuqaiq 3 tuzdan arındırma tesisi gibi 150’den fazla ayrı su sözleşmesinde çalışıyor.

Shuqaiq 3’ün 7.000 basınç tüpü, saatte 18 milyon litreden fazla saf su üretmek için aynı anda çalışır ve bu da yaklaşık 4 milyon kişiye ev sahipliği yapan Asir ve Jizan eyaletlerinin yerel, tarımsal ve endüstriyel faaliyetlerini desteklemeye yetecek kadardır.[29]

Almar Water Solutions, Bahreyn bölgesinde bulunan 100.000 m³/gün kapasiteli son teknoloji Muharraq atık su arıtma tesisini işletmektedir. Tesis, arıtılmış kullanılmış suyu yüksek kalitede geri kazanılmış suya dönüştürür. Muharraq’ın altyapısı, Körfez bölgesindeki ilk 16,5 km derin yer çekimi kanalizasyon santrali boru hattının yanı sıra bir atık su toplama ağını da içermektedir.

Avrupa’da, İspanyol teknoloji firması Datakorum, su dahil olmak üzere birçok sektörde elektronik cihazlar ve uçtan uca IoT çözümleri geliştiren önemli bir Abdul Latif Jameel ortağıdır. Datakorum, suyun akıllı verilere dönüştürülmesine yardımcı olarak verimliliğin artırılmasına ve hayati doğal kaynakların korunmasına yardımcı olur. Dünya dikkat ediyor: 2022 yılında Datakorum’un Abu Dabi’de akıllı su yönetimi için dönüm noktası niteliğinde bir proje geliştireceği duyuruldu. Datakorum, beş yıllık sözleşmesi kapsamında son kullanıcılar, dağıtım sayaçları ve gelişmiş ölçüm altyapısı arasında kesintisiz bağlantı sağlamak için 5G ağ geçitleri sağlayacaktır.

Abdul Latif Jameel Başkan Vekili ve Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Fady Jameel, “Abdul Latif Jameel, Almar Water Solutions aracılığıyla, arıtma ve tuzdan arındırma tesisleri, hizmet sözleşmeleri, akıllı su girişimleri, atıktan enerjiye dönüşüm programları ve teknoloji yatırımları ile su sıkıntısı çeken bir dünyanın karşı karşıya olduğu bu tehdidi çeşitli açılardan ele almaya yardımcı olmaktadır.

Su stresini kendine özgü zorluklarını ortaya koyarken, bu tehdidi iklim krizinin bir parçası olarak kabul etmek için Avrupa’da ve diğer bölgelerde hepimiz birlikte çalışmalıyız. İş birliği, yasal düzenlemeler ve yenilik, gelecek kuşaklarımızı su kıtlığı korkusundan ve hatta su çatışması tehdidinden bile korumaya yardımcı olacaktır.” diyor.

[1] https://lordslibrary.parliament.uk/horn-of-africa-projections-of-a-famine-in-2023/

[2] https://www.theguardian.com/weather/2023/mar/04/very-precarious-europe-faces-growing-water-crisis-as-winter-drought-worsens

[3] https://www.theguardian.com/environment/2022/aug/13/europes-rivers-run-dry-as-scientists-warn-drought-could-be-worst-in-500-years

[4] https://www.tugraz.at/en/tu-graz/services/news-stories/media-service/singleview/article/satellitendaten-belegen-anhaltend-schwere-duerre-in-europa

[5] https://www.ft.com/content/80122ded-4158-45f9-915c-a52b5fb2d088

[6] https://www.wri.org/insights/highest-water-stressed-countries

[7] https://www.waternewseurope.com/four-european-countries-are-subject-to-extreme-water-stress/

[8] https://www.theguardian.com/weather/2023/mar/04/very-precarious-europe-faces-growing-water-crisis-as-winter-drought-worsens

[9] https://www.theguardian.com/weather/2023/mar/04/very-precarious-europe-faces-growing-water-crisis-as-winter-drought-worsens

[10] https://www.euronews.com/2023/10/16/europes-water-crisis-how-bad-is-it-and-what-can-be-done

[11] https://www.weforum.org/agenda/2022/08/drought-impacts-europe-unexpected/

[12] https://www.weforum.org/agenda/2022/08/drought-impacts-europe-unexpected/

[13] https://www.euronews.com/green/2023/05/09/water-gaps-where-in-europe-is-most-at-risk-of-water-shortages-and-what-can-be-done-about-i

[14] https://www.statista.com/statistics/1106711/population-of-europe/

[15] https://www.ft.com/content/80122ded-4158-45f9-915c-a52b5fb2d088

[16] https://www.euronews.com/2023/10/16/europes-water-crisis-how-bad-is-it-and-what-can-be-done

[17] https://smartwatermagazine.com/blogs/kira-taylor/eu-needs-address-growing-issue-water-scarcity

[18] https://environment.ec.europa.eu/news/water-reuse-new-eu-rules-improve-access-safe-irrigation-2023-06-26_en

[19] https://www.ft.com/content/80122ded-4158-45f9-915c-a52b5fb2d088

[20] https://environment.ec.europa.eu/news/water-reuse-new-eu-rules-improve-access-safe-irrigation-2023-06-26_en

[21] https://www.theguardian.com/weather/2023/mar/04/very-precarious-europe-faces-growing-water-crisis-as-winter-drought-worsens

[22] https://www.ft.com/content/80122ded-4158-45f9-915c-a52b5fb2d088

[23] https://www.iways.eu/

[24] https://smartwatermagazine.com/blogs/kira-taylor/eu-needs-address-growing-issue-water-scarcity

[25] https://www.wri.org/insights/highest-water-stressed-countries

[26] https://www.eea.europa.eu/highlights/water-stress-is-a-major

[27] https://www.ft.com/content/80122ded-4158-45f9-915c-a52b5fb2d088

[28] https://www.euronews.com/2023/10/16/europes-water-crisis-how-bad-is-it-and-what-can-be-done

[29] https://almarwater.com/pf/shuqaiq-3/