2018 yılı hızla yaklaşırken Körfez İşbirliği Konseyi (GCC) çapında işletmeler bölgede bugüne kadar getirilmiş en büyük vergilendirme değişikliğine hazırlanıyor: KDV.

GCC’nin altı üye ülkesi, Suudi Arabistan, Bahreyn, Kuveyt, Umman, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri 2017 yılının başlarında KDV Çerçeve Anlaşmasını imzaladıkları zaman bölgenin ekonomik gelişmesinde yeni bir aşamayı onaylamış oldular.

KDV (Katma Değer Vergisi) veya eşdeğeri, Mal ve Hizmetler Vergisi veya Genel Satış vergisi (çoğunlukla GST olarak kısaltılır) dünyanın başlıca ekonomilerinde halihazırda yaygın kullanımdadır. Bugüne kadar, Birleşmiş Milletlere üye 193 ülkeden 153’ü (%79) KDV uygulamasına geçmiştir.

Küresel olarak KDV oranları Kanada’da %5’ten Portekiz’de %25’e kadar değişiklik göstermektedir. GCC’nin oranları Kanada’da uygulanan orana eşit olacak ve mal ve hizmetlere %5 oranında uygulanacaktır.

GCC’nin kendi KDV rejimini uygulama kararı, modernleşmeye yönelik önemli bir adım olarak görülmekte olup hem petrol fiyatlarındaki istikrarsızlığa karşı koruyan ek devlet geliri sağlayacak, hem de bölgeyi Avrupa Birliği ve Kuzey Amerika gibi diğer önemli ekonomik bloklarla paralel hale getirecektir.

BAE Maliye Bakanlığı şunları ifade etmiştir:

“KDV, ülkemize gelecekte de yüksek kaliteli kamu hizmetleri sağlamayı sürdürmemize katkıda bulunacak yeni bir gelir kaynağı sağlayacaktır. Bundan başka, hükümetin gelir kaynağı olarak petrol ve diğer hidrokarbonlara bağımlılığını azaltma vizyonuna yönelik hareket etmesine de yardımcı olacaktır.”[1]

Katma Değer Vergisi nedir?

KDV, hemen her mal ve hizmetin satışında uygulanan dolaylı veya genel bir tüketim vergisidir. İlk olarak 20. Yüzyılın ortalarında Fransa ve Almanya tarafından uygulanmıştır. Bugün, OECD, KDV’nin küresel vergi gelirlerinin %20’sini oluşturduğuna inanmaktadır[2].

GCC’de, ilaçlar ve tıbbi ekipman gibi bazı ürünlerde KDV oranı sıfır olacaktır. Konut kiralama gibi bazı hizmetler de KDV’den muaf olacaktır.

Tedarik zincirinin herhangi bir kısmında yer alan işletmeler etkin olarak KDV tahsil etmelidir. KDV sistemi, her bir işleme vergi uygulanmasıyla işler. Mal ve hizmet satan işletmeler müşterilerine KDV uygular ve tahsil eder (‘satış vergisi’ olarak bilinir); öte yandan mal ve hizmet alan işletmeler satıcı veya tedarikçilerine KDV öderler (‘girdi vergisi’ olarak bilinir). Çoğu işletme hem girdi vergisi ödeyecek, hem satış vergisi tahsil edecektir. Bu işlemlere ait ayrıntılar, bir işletmenin KDV iadesini oluşturur; satış vergisi eksi girdi vergisi bakiyesi, vergi idarelerine borçlu olunan genel rakamı oluşturur.

Operasyonel zorluklar

Her ne kadar KDV’nin nihai maliyetini, tedarik zincirindeki işletmelerden ziyade son tüketici üstlense de söz konusu işletmeler hâlâ daha tahsilat acenteleri sıfatıyla davranırlar. Bu, KDV’nin en çekici yönlerinden birisidir zira devletin üzerindeki idari yükü azaltır ve “yanlış beyan ve vergi kaçakçılığını azaltır”[3].

Bununla birlikte, bu değişiklik kaçınılmaz olarak bölgedeki işletmelere ilave kafa karışıklığı ve operasyonel zorluklar getirecektir. Derecelendirme şirketi Fitch, GCC ülkelerinde KDV’nin uygulamaya konulmasının “şirketler açısından riskler doğuracağı ve performans ve nakit akışı üzerinde baskı yaratacağı” uyarısında bulunmuştur[4].

Özelde, yeni eğitim ve usuller, BT sistemlerinin yeniden yapılandırılması ile ilişkili maliyetleri ve vergi tahsilatı ve affına ilişkin uyum maliyetlerini vurgulamıştır.

Buna ek olarak, tek tek GCC üyeleri arasında sözleşmeler farklılık gösterebileceği için GCC üyeleri arasında mal ve hizmet tedariki yapan veya serbest bölgeler içinde veya arasında faaliyet gösteren şirketlerin ek zorluklarla karşılaşabileceği belirtilmiştir.

İş dünyasına etkileri

Suudi Arabistan işletmeleri, GCC içinde bu zorluklarla ilk olarak karşılaşan işletmeler olacaktır. Ülke, Ekselansları Maliye Bakanı Mohammed Al-Jadaan’ın başkanlığındaki Zekat ve Vergi Genel İdaresi Yönetim Kurulunun (GAZT) Eylül ayında düzenlemelerin uygulanmasına ilişkin onayının ardından 1 Ocak 2018 tarihinden itibaren KDV uygulamasına başlayacaktır.

Yıllık geliri, 375.000 Suudi Arabistan Riyalinin (SAR) üzerinde olan tüm Suudi işletmeleri KDV tescili yaptırmalıdır. Yıllık geliri, 187.500 SAR ilâ 375.000 SAR arasında olan işletmeler istedikleri takdirde tescil yaptırma seçenekleri vardır. Bu iş için düzenlenmiş olan GAZT KDV web sitesi aracılığıyla tescil işlemlerinde son tarih, 20 Aralık 2017’dir. Bu tarihe kadar tescil işlemlerini yaptırmayan şirketler 10.000 SAR tutarında bir para cezası ile karşılaşacaktır.

Ülkedeki, halen GAZT vergi mükellefi olan, 250 en büyük işletmenin KDV tescili otomatik olarak yapılmaktadır. Cirosu 1 milyonun altında olan küçük işletmelerin, KDV’ye hazır olduklarından emin olmalarını sağlamak amacıyla tescil olmak için bir yılları daha vardır, başka bir deyişle 1 Ocak 2019’a kadar süreleri vardır.

GAZT Başkanı, Ekselansları Suhail Abanmi şu yorumda bulunmuştur: “Her ölçekteki işletmelerin, KDV uygulamasına hazırlanmak için yapacakları çok şey var ve GAZT bu süreçte onları desteklemeye hazırdır. İşletmelerin KDV uygulamasının sonuçlarını ve hazırlanmak için gereken adımları anlamalarını sağlamak GAZT için bir önceliktir.”[5]

KDV uyumlu olmayan şirketlere mali cezalar uygulanacaktır. Vergi kaçakçılığı gibi ciddi durumlarda işletmeler yüzde 200 oranında cezaya ek olarak 1 milyon SAR’a kadar para cezalarına, iki yıl hapis cezasına ve diğer para cezalarına çarptırılabilirler.

Olumsuz tanınırlık tehdidinin ve işletmelerin yatırımcıları ve müşterileri üzerindeki potansiyel etkinin de KDV rejimine geçişin mümkün olduğu ölçüde pürüzsüz olmasını sağlama konusundaki yaygın istekliliğe katkıda bulunan önemli bir faktör olması beklenmektedir.

KDV mükellefi olan işletmelerin, dâhil oldukları her işlemi ayrıntılı olarak belgelemeleri gerekecektir. Bundan başka, KDV iadelerini öngörüldüğü şekilde tamamlamayı ve üç ayda bir yapılacak KDV ödemelerini gerçekleştirmek için nakit akışlarını uygun bir biçimde yönetmeyi sağlamak için de önlemler almaları zorunludur.

Uzman KDV müşavirliği şirketi VAT Consultancy tarafından hazırlanan bir raporda aşağıdakiler dile getirilmektedir:

“Şirketlerin, beyan ve faturalama konusunda doğru bilgileri nasıl elde edeceklerine ilişkin bir sistem zorluğu bulunmaktadır. Belli GCC üye ülkeleri, belli sektörlerde büyük kurumsal işlemleri gerçekleştirme konusunda temel araç olarak çeklere ve ileri tarihli çeklere bel bağlamaktadır. Dolayısıyla da işletmelerin vergi noktası kurallarını ve doğru KDV beyanında bulunmak için bu işlemlere ait muhasebenin nasıl doğru bir biçimde tutulacağını tam olarak anlamaları gerekmektedir..[6]”

Suudi Arabistan’da KDV

1 Ocak 2018 tarihinden itibaren, Suudi Arabistan’da tüm mal ve hizmet ithalatı ve tedariki %5 oranında KDV’ye tabi olacaktır; bununla birlikte belli mal ve hizmetlerde bu oran sıfır olacak veya bu mal ve hizmetler KDV’den muaf tutulacaktır.

Temel muafiyetler arasında[7] aşağıdakiler sayılabilir:

  • Finansal hizmetler – İslami finans ürünleri dâhil olmak üzere finansal hizmetler büyük oranda KDV’den muaftır. Bankalar tarafından alınan ücret, komisyon veya ticari indirimler KDV’ye tabi olacaktır; bununla birlikte hayat sigortası KDV’den muafken, genel sigorta KDV’ye tabi olacaktır.
  • Konut – Konut gayri menkul kiralama veya lisanslama (oteller, konuk evleri, moteller, hizmet verilen daireler veya diğer geçici konaklama hariç) KDV’den muaftır.
  • Tıbbi ürünler – Kişisel kullanım için dağıtıldığı zaman Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanan uygun ilaçlar veya Suudi Gıda ve İlaç İdaresi (SFDA) tarafından ruhsatlanan tıbbi mallarda oran sıfırdır.
  • Devlet daireleri – özel sektörler rekabet halinde mal ve hizmet tedarik etmedikçe devlet dairelerinin KDV tescili yaptırması koşulu yoktur.

Bazı sektörlerin yeni vergiden diğerlerine kıyasla daha fazla etkilenmesi öngörülmektedir. Euromonitor International[8] araştırma müşavirlik şirketine göre bölgede perakendecilerin yararlandığı geniş marjların fiyatları yükseltmeden satış gelirlerini korumak suretiyle ekstra maliyetleri karşılamalarına izin vermesi beklenmektedir.

Buna karşın, söz gelimi fiyata son derece duyarlı olan tüketici cihazları sektörü daha olumsuz etkilenebilir; zira perakendecilerin KDV maliyetini ne kadar karşılayabilecekleri konusunda sınırları vardır.

 VAT uygulamasına hazırlık

2018 yılından önce tüm gerekli sistemlerin hazır olmasını sağlamak için dikkatli ve titiz planlama gerekmektedir, aksi halde işletmeler normalde kaçınılabilecek bir karmaşa ile karşı karşıya kalabilir.

Temel düzeyde, KDV iadelerinin tamamlanmasını sağlamak için yeni fatura ve beyanlar tasarlamaları gerekecektir. Bununla birlikte, çözümlenmesi gereken çok daha karmaşık sorunlar bulunmaktadır. Malezya, KDV uygulamasına Nisan 2015’te geçmiştir. İşletmeleri, halen GCC’de faaliyet göstermekte olan işletmelerle aynı zorluklarla karşılaşmıştır ve deneyimleri Ortadoğu’daki şirketler için en yakın dönem kılavuzluğu sağlamaktadır.

Suudi Arabistan ve GCC’deki işletmelerin dikkate almaları gereken bazı kilit sorular arasında aşağıdakiler sayılabilir:

  • KDV işlemleri için mevcut BT sistemlerinin yükseltilmesi veya değişiklik yapılması gerekiyor mu?
  • KDV geçişini yönetmek için harici bir şirketle anlaşmak mı daha iyi yoksa şirket içinde yeterli kaynak ve uzmanlık var mı?
  • İşletme, KDV uygulamasından ötürü herhangi bir olumsuz etki ile karşılaşacak mı?
  • Yeni vergi rejimi göz önüne alındığında herhangi bir uzun vadeli kontratın yeniden müzakere edilmesi gerekiyor mu?[9]

İşletmeler, yalnızca hızlı ve kararlı davranmaları durumunda karşılaşacakları her bir zorluğun üstesinden gelmek için kendilerine zaman kazandırabilirler. Bu yerine getirmeleri gereken bir sorumluluktur: Suudi Arabistan ve GCC’de KDV uygulaması ekonomik modernleşme konusunda önemli bir adım olup ülkenin Vizyon 2030 hedeflerini ilerletecek ve hayati kamu hizmetlerinin finansmanı için değerli bir gelir sağlayacaktır.

Kısa vadede kaçınılmaz olarak biraz karışıklığa neden olacaktır ama ileriye bakıldığında bölgenin gelecekteki refahının daha önce hiç olmadığı kadar güvende göründüğünün göstergesidir.

[1] Bkz. erişim, Eylül 2017.

[2] GCC’de KDV: Facts and Lessons, Dr Tarek Ghalwash, OECD; erişim, Eylül 2017

[3] VAT, United Arab Emirates Ministry of Finance; erişim, Eylül 2017

[4] Fitch: GCC Corporates Face Multiple VAT Challenges, 16 Şubat 2017.

[5] https://www.gazt.gov.sa

[6] VAT in the Gulf region (GCC), The VAT Consultancy, 1 Nisan 2017

[7] Muafiyetler konusunda tam ayrıntılar için lütfen vergi müşavirinize danışın.

[8] The Impact of the 2018 Value Added Tax (VAT) on the Food and Drinks Industry in UAE and Saudi Arabia, Euromonitor International, Kasım 2016.

[9] An introduction to Value Added Tax in the GCC, PWC, Ocak 2017