Endüstri 4.0’ın kilit öğeleri neler ve Yalın dijitalleşme nasıl herkes için daha iyi bir iş ortamı sağlayabilir? Dijital dönüşüme koyulan işletmeler için yaygın tuzaklar neler? Bu konuya daha yakından bakmak için Four Principles Yalın Yönetim uzmanlarından oluşan bir danışman ekibiyle konuştuk.

Başarılı işletmeler, sektörden bağımsız olarak giderek artan oranda karmaşık hale gelen faaliyetlerini optimize ederek sürekli olarak hız, etkililik ve kârlarını artırmanın yollarını arıyor.

Ne var ki firmalar, günümüzün şiddetli rekabete dayalı iş ortamında verimlilik, kalite ve muhtemelen en önemlisi müşteri hizmeti sunma konusunda kazanç sağlamaya ilişkin sürekli baskıyla karşı karşıya bulunuyor. Geçtiğimiz yıllarda ‘Endüstri 4.0’ terimi, performanslarını optimize etmek için yeni teknolojilerden yararlanmanın bir yolunu arayan en hırslı işletmeler için bir sonraki fırsat dalgasını temsil eder olmuştu.

Endüstri 4.0 nedir?

Endüstri 4.0, 18. Yüzyıl sonlarında mekanik imalat sistemlerinin, 20. Yüzyılda seri üretim ve elektrik enerjisinin ve 1970’lerden bugüne elektronik tabanlı otomasyonun devreye girişinin ardından modern imalatta yaşanan dördüncü önemli sıçramayı temsil eder. Endüstri 4.0 kapsamındaki yıkıcı trendlerin büyük çoğunluğu, dijital teknolojilerde yaşanan ilerlemelerle ilgilidir. McKinsey’e göre buna “dört yıkım”[1] yön vermektedir:

  • Bilgi işlem gücünün, veri hacimlerinin ve bağlı olmanın yükselişi
  • Analitik ve iş istihbaratı yeteneklerinin ortaya çıkışı
  • Dokunmatik ekranlar ve artırılmış gerçeklik dâhil olmak üzere teknoloji ile etkileşimde yeni yöntemlerin gelişmesi
  • Robotik, 3 boyutlu yazıcılar ve dijital talimatları fiziksel dünyaya taşıyan diğer yöntemler

Endüstri 4.0, işletmelerin faaliyetlerinin her alanında teknolojiyi düşünme ve uygulama yollarında, verimlilik ve performans açısından hatırı sayılır kazanç sağlama olasılığı olan bir kademe atlamayı temsil eder. Ancak hikâye bununla bitmez. İşletmeler, Endüstri 4.0’ın teknoloji tabanlı potansiyeli ile performansa odaklı Yalın Yönetim ilkelerini birleştirmek suretiyle daha da büyük iyileştirme ve hatırı sayılır rekabet avantajlarının kilidini açabilir.

The Boston Consulting Group (BCG), kombine bir yaklaşımın diğerlerinden kat be kat daha yararlı olduğunu önermektedir: Her ne kadar Endüstri 4.0 ve Yalın ilkelerinin bağımsız olarak veya sırayla uygulanmasının bazı yararları olsa da “çoğu durumda yalın yönetim ve Endüstri 4.0’ın entegre uygulaması — biz buna Yalın Endüstri 4.0 diyoruz — bir sonraki operasyonel mükemmeliyet düzeyine erişmenin en etkili yoludur[2]”.

Söz konusu farklılık, “entegre yaklaşımın, yalın yönetim ve Endüstri 4.0’ın birbirini karşılıklı olarak mümkün kılmasına izin vermesidir”; bunun anlamı, iyileştirme potansiyelinin her bir yaklaşımın kendi başına sağladığı iyileştirmelerin toplamından daha fazla olmasıdır[3]. 

Uygulamadaki etkileri anlamak

Yalın ilkeleri, “metriklerin disiplinli bir biçimde kullanılması yoluyla açık iş sonuçlarına yönelik çabaları birbiriyle uyumlu hale getirmeyi amaçlayarak israfı minimuma düşürürken müşteri değerini maksimuma çıkarmaya odaklanan güçlü bir kültür oluşturmayı[4]” savunur.

Bu yaklaşım, Endüstri 4.0’ın dijital performans yönetimi ve uzaktan izlemeden, akıllı enerji tüketimi ve öngörüye dayalı bakıma kadar engin dijital araçları ile birleştirildiğinde, kalite, varlık kullanımı, pazara çıkarma süresi ve kaynak ve işgücü yönetimi konusunda iyileştirme sağlayarak değer oluşturmaya yönelik büyük potansiyel vardır.

McKinsey’e göre tek başına gelişmiş analitiğin kullanılması bile çoğu şirketin brüt kâr oranlarını yalnızca iki yıl içinde %30 artırmalarını mümkün kılabilir[5].

İşletmelerin, kat kat kazanç elde etmek için bu yaklaşımı uyguladıkları kilit alanlar arasında aşağıdakiler sayılabilir:

  • Büyük veri; kuruluşların kayda değer getiri sağlamalarına izin verir. Örnekler arasında, sensörleri aracılığıyla daha fazla veri elde etmenin yeni yöntemlerini tanımladıktan sonra yılda 20 milyon ABD Doları tasarruf eden bir Afrika madencilik şirketi sayılabilir[6].
  • Gelişmiş analitik; ürün geliştirmeyi muazzam ölçüde iyileştirmek için kullanılabilir. Örnekler arasında, bir modeldeki opsiyonlarını sadece 13.000’e düşürmek için çevrimiçi ve satın alma verilerini birleştiren bir otomotiv imalatçısı sayılabilir (rakibinde bu rakam 27.000.000’dur).
  • İnsan-makine arayüzleri, söz gelimi Knapp AG tarafından personele ürünleri daha hızlı bulmaları ve hata oranlarını %40 azaltma konusunda yardımcı olmak için kullanılan ve gerçek zamanlı envanter izleme için seri numaralarını yakalayan entegre bir kamera içeren artırılmış gerçeklik kulaklıkları[7]. Dubai Su ve Elektrik İdaresi (DEWA) de türbinlerini izlemeye yardımcı olması için benzer bir teknoloji kullanmaktadır[8].
  • Dijital’den fiziksele aktarım; arabaları “hemen hemen tamamen 3 boyutlu yazıcılar yoluyla” üreten ve yeni model geliştirme süresini altı yıldan bir yıla düşüren Local Motors tarafından başarıyla kullanılmaktadır[9]. Vauxhall ve GM gibi büyük imalatçıların 3 boyutlu yazıcıların potansiyel yararlarını çoktan araştırmaya başlamış olmaları sürpriz değildir.
  • Sofistike sensörler – Kâğıt hamuru ve kağıt sektöründe, uzaktan sıcaklık sensörleri kilit göstergeleri izlerken son teknoloji ürünü araçlar fırın alevinin yoğunluğunu analiz eder ve otomatik olarak ayarlar. Teknolojik ilerlemeler, %6 oranında yakıt tasarrufu ve verimi %16 oranında artması sonucunu sağlamıştır.

Dijital dönüşümler sık sık zorlu bir mücadele ile karşılaşır
Endüstri 4.0’ın potansiyel yararlarını görmezden gelmek mümkün değildir. Gerçekten de BCG otomotiv endüstrisindeki üretim yöneticilerinin %97’sinin (2017 yılında %70 oranına kıyasla) yalın yönetimin 2030 yılında yüksek oranda gündemde olacağına ve %70’inin (2017 yılında %13 oranına kıyasla) fabrika dijitalleşmesinin 2030 yılında yüksek oranda gündemde olacağına inandığını bulmuştur.

Bununla birlikte, Yalın Endüstri 4.0’ın hayata geçirilmesi kararı hala ciddi planlama gerektirmektedir. 10 dijital dönüşümün sekizden fazlası başarısız olmaktadır ve şirketlerin yalnızca %50’si, gösterilen çaba ve yatırımlara rağmen dijital dönüşüm stratejilerini başarıyla uygulamaktadır. Parasal anlamda ise Genpact Araştırma Enstitüsü büyük kurumların vaat ettiği yararları sağlamakta başarısız olan dijital dönüşüm projelerine her yıl 400 milyar ABD Doları saçtığını hesaplamaktadır[10] – ve kötü giden dijital dönüşümlere yüksek profilli örnekler bulmak zor değildir:

  • Danimarkalı oyuncak üreticisi LEGO, 2016 yılında şirkete ait Digital Designer sanal inşaat programına finansman sağlamaya bir son vermiş ve güncellemeler sağlamayı durdurmuştur. [11] 2004 yılında çıkarılan program, özelleştirilmiş modeller için otomatik talimatlar temelinde müşteri deneyimlerini iyileştirmeyi amaçlayan bir stratejinin parçasıydı.
  • Spor giyim devi NIKE, 2014 yılında dijital birimini yarı yarıya daralttı ve giyilebilir donanım çalışmalarına son verdi; zira şirket rekabetçi bir alanda müşterilerin ödeme yapacakları premium bir deneyim sağlamakta zorlanıyordu.[12]
  • İngiliz yayın kuruluşu BBC, çalışanların video ve işitsel malzeme geliştirme, kullanma ve paylaşma yöntemini dönüştürmeyi amaçlayan 100 milyon sterlin tutarındaki dijital yenilik projesini[13] bir kenara bıraktı. Şirketin genel direktörü, “lisans ücreti ödeyenlerin parasından büyük bir tutarın israf edildiğini” kabul etti.

Dijital dönüşümü doğru yürütmek

Şirketler, Endüstri 4.0 ve bununla ilişkili dijitalleşmenin yararlarını başarılı bir biçimde yakalamak için iş yapma yöntemlerini dönüştürmelidir — bu sadece yeni teknolojiyi benimseme meselesi değildir.

“Endüstri 4.0 gibi bir dönüştürücü güç tamamen bariz hale geldiğinde neredeyse iş işten geçmiştir. Şirketlerin hemen harekete geçmeleri zorunludur — çok uzun süre beklemek, büyüme ve kârlılığa önemli oranda ket vurabilir.”

Four Principles Baş Danışmanı James Ryan, “Endüstri 4.0, altyapı, proje tasarımı, iş süreçleri ve insan operasyonlarında temel değişiklikler gerektiriyor ve bu doğru yapıldığında çok karmaşık bir çaba haline gelir.” diyor. “Endüstri 4.0’dan yararlanmak için üst düzey liderliğin adanmışlığı ve sürekli izleme ve iyileştirme de gerekir.”

Yalın yönetim, operasyonel mükemmellik sağlamak için tasarlanmıştır ve Endüstri 4.0 bağlamında son derece ilgilidir. Four Principles Baş Danışmanı Stefano Gaspari, “Operasyonlarını Endüstri 4.0 trendlerini benimseyerek optimize etmeye çalışan imalatçılar bunu en etkili bir biçimde, Yalın yönetim ilkelerini entegre ederek gerçekleştirebilirler,” diyor. “Bu bütüncül, iki kısımlı yaklaşımın en büyük etkiyi yarattığına ve en büyük yararları yakaladığına inanıyoruz. Birbirini mümkün kılma, elde edilen yararları, yalnızca Endüstri 4.0’ın ötesine taşıyor.”

Yalın düşünmenin kanıtlanmış ilkeleri, Endüstri 4.0’ın etkili bir biçimde hayata geçirilmesi için esastır. Örneğin, başarılı dijitalleşme, yalnız BT departmanında değil tüm organizasyon kapsamında dönüştürücü düşünmenin varlığını gerektirir. Yalın, tüm değer zincirlerini değerlendirerek, israfı kaldırarak, sancak gemisi pilot projelerin lansmanını yaparak ve bunlardan öğrenerek ve yeni davranışların oluşturulması yoluyla sürekli yeniliği destekleyerek şirketi bir bütün olarak değerlendirir.

Otomasyon ve insan zekasının birleştirilmesi

Şirketler, Endüstri 4.0’ın otomasyon alanındaki ilerlemelerinin dikkate değer yararlarını yakalamaya çalışırken, Yalın’ın onlarca yıl öncesine Toyota Grubuna ve ondan daha da öncelerine ilk iptidai yalın imalat sürecini oluşturduğu teslim edilen Henry Ford’a kadar geri giden derin endüstri geçmişi, konuyla özellikle bağlantılıdır.

Yalın sözlüğünde ‘jidouka’, otomasyon ve insan zekasının birleştirilmesini temsil eder; başka bir deyişle insanın dâhil olduğu otomasyon…

Jidouka, Toyota üretim sisteminin kilit sacayaklarından birisidir ve kökleri, Sakichi Toyoda’nın kopuk bir ipi tespit edip otomatik dokuma tezgâhını kapatabilen basit bir mekanizma icat ettiği 1900’lü yılların başlarına kadar geri gitmektedir.

İcat, birçok dokuma tezgahını denetleme işini bir operatöre verirken yüksek kalite standartlarını koruyordu.

Modern dünyada jidouka sayesinde otomatik bir makinenin bir sorunu tespit etmesi, bunu iletmesi ve üretim hattını durdurması mümkün olmuştur.

İnsan yöneticisi daha sonra sorunu çözer ve standart iş akışına iyileştirmeler dâhil edilir. Jidouka modeli uyarınca kusurlu hiçbir ürün imal edilmez zira üretim hattı durur ve tek bir operatör, otomatik olarak duracak şekilde tasarlandıkları için birden fazla sayıda makineyi izleyebilir; böylelikle verimlilikte muazzam bir iyileşme sağlanır.

Dijital dünyada, yazılım entegrasyonu artık şirketlerin üretim durumu ve enerji tüketimi de dâhil olmak üzere büyük miktarda veriyi gerçek zamanlı olarak analiz etmesine izin vermektedir. Otomasyon alanındaki bu ilerlemeler, kaynakların hızla yeninde dağıtılması anlamına gelmektedir; böylelikle maliyet tasarrufu sağlanmakta ve üretim sistemleri daha esnek bir hale getirilmektedir.

Söz gelimi, mekanik mühendislik şirketi Bosch Rexroth, her şeyin üretim sahası düzeyinden bulut tabanlı BT sistemlerine bağlı olduğu bir ‘geleceğin fabrikasını’ inşa ediyor. Sofistike yazılım çözümleri, otomatik imalat süreçlerinden insanların analiz ve optimize etmeleri için veri topluyor, transfer ediyor ve işliyor. Şirket, insanları kullanıcılar, tasarımcılar ve karar vericiler olarak çalışmalarının merkezine yerleştiriyor. Bu sürekli bilgi alışverişi, akıllı iş birliği ve esnekliği teşvik ediyor. Bu, nihai olarak daha düşük birim maliyetlerin ve tek bir ürün kadar küçük parti boyutlarının ekonomik olarak üretilmesinin tadını çıkaran Rexroth müşterilerine yarar sağlıyor.

Endüstri 4.0 ve jidouka yalnızca imalat sektörleri ile sınırlı değildir. Seattle’da yerleşik kâr amacı gütmeyen bölgesel sağlık kuruluşu Virginia Mason, barkodlu ilaç uygulama (BCMA) teknolojisini asgari aksama ile hasta bakımı iş akışına entegre etmek amacıyla kullandı. BCMA sayesinde bir hemşire hastanın kimliğini doğrulamak için hastanın bilekliğindeki barkodu tarıyor; daha sonra doğru dozaj, teknik ve zamanlama ile doğru ilacın verildiğinden emin olmak için ilacın üzerindeki barkodu tarıyor. Barkod değerli bilgiler sağlarken hemşire nihai karar verme yetkisini elinde tutuyor.

BCMA dijital otomasyonu temsil ederken hemşirenin zeki insan yargısı jidouka kavramını tamamlıyor. BCMA’nın hayata geçirilmesinden sonra güvenli uygulama dozaj ihlalleri 100 doz başına 54,8’den 29’a inerken ilaç hatası sayısı 100 doz başına 5,9’dan 3’e düşmüştür.

Endüstri 4.0’ın uygulanması söz konusu olduğunda Yalın’ın jidouka gibi zaman içinde test edilmiş ilkeleri başarı için önemli bir temel sunuyor. McKinsey, “Endüstri 4.0, gelecek ufuk verimliliği kazançlarını mümkün kılarken ve bir yüzyıldan uzun bir süredir imalat sektöründe gerçekleşmiş olan gelişmeleri yansıtırken bir devrimden ziyade değerli (ve hoş karşılanan) bir evrim olacak.[14]” fikrini ileri sürüyor.

Şirketiniz, dönüşüme yönelik bir dijital yolculuğa çıkmaya hazırsa Four Principles, Fas, Mısır, Çin, İrlanda, İspanya ve İsviçre gibi birbirine uzak bölgelerin iş liderlerinin güvendiği somut Yalın yönetim uzmanlığını sağlayabilir.

fourprinciples.com adresinden daha fazla bilgi edinebilirsiniz.

[1] Manufacturing’s next act, McKinsey, June 2015

[2] When Lean Meets Industry 4.0, BCG, 14 December 2017

[3] When Lean Meets Industry 4.0, BCG, 14 December 2017

[4] A Lean Digital Future for More Tangible Impact – Putting Digital Transformation To Work (& II), Jose de la Rubia, 5 December 2017

[5] Manufacturing’s next act, McKinsey, June 2015

[6] Manufacturing’s next act, McKinsey, June 2015

[7] Manufacturing’s next act, McKinsey, June 2015

[8] Mixed Reality for Industry 4.0, Forbes, 12 July 2018

[9] Manufacturing’s next act, McKinsey, June 2015

[10] Genpact Introduces Lean Digital(SM) – A Unique Approach That Delivers Digital’s Full Potential and Helps Reclaim Over $400 Billion of Impact, PR Newswire, 16 September 2015

[11] https://www.brothers-brick.com/2016/01/21/lego-digital-designer-officially-defunded-and-unsupported-news/

[12] https://www.cnet.com/news/nike-fires-fuelband-engineers-will-stop-making-wearable-hardware/

[13] https://www.theguardian.com/media/media-blog/2014/feb/03/bbc-digital-media-initiative-failed-mark-thompson

[14] Industry 4.0 demystified – lean’s next level, McKinsey, March 2017