Güç potansiyeli: Latin Amerika’da yenilenebilir enerji

Latin Amerika, Kasım 2019’da New York’ta 2030 yılına kadar %70 yenilenebilir enerji kullanımı kolektif hedefi sözü verdiği (AB’nin %32 hedefinin iki katından fazla[1]) Birleşmiş Milletler İklim Eylem Zirvesi’nde manşetlerden düşmedi.

ABN Amro’nun haberine göre[2], 2018’de yenilenebilir enerji kaynakları enerji tedarikinin yaklaşık %25’ini oluşturdu. Bu nedenle, bu hedef çeşitli yenilenebilir enerji teknolojilerine önemli yatırımlar gerektirecektir.

Potansiyel yatırımcı sıkıntısı olmaması beklenir. Latin Amerika ülkeleri, EY’nin ‘RECAI’ endeksine göre hem yeşil alan projelerinde hem de ikincil piyasada çok sayıda fırsata sahip olarak dünyadaki[3] en cazip 20 yenilenebilir enerji pazarından dördünü temsil ediyor.

2012-2015 yılları arasında Latin Amerika’daki yenilenebilir yatırımlar, çoğunlukla Brezilya, Şili ve Meksika’da olmak üzere toplam 54 milyar ABD Doları civarında[1]. Sadece 2017 yılında, bölge genelinde yenilenebilir enerjiye yapılan yatırım, küresel ortalamadaki %3’lük büyümeye kıyasla %65 artış göstererek 17,2 milyar ABD dolarına yükseldi[2]. Artışın nedeni özellikle rüzgar ve güneş enerjisi sektörlerinde Meksika’daki rekor yatırım ve Arjantin’deki dokuz kat artış oldu. Bölgedeki diğer önemli yatırım destinasyonları arasında Brezilya, Peru, Şili ve Kosta Rika sayılabilir.

İklim değişikliği ile başa çıkmak

Latin Amerika’da yenilenebilir enerjideki büyümenin üstel seviyesini korumak sadece iktisadi ve ticari anlamda zorlayıcı değil, aynı zamanda çevresel bir gerekliliktir.

Latin Amerika, tarihsel olarak iklim değişikliğine 2015 yılında küresel emisyonun sadece %7’sini oluşturan karbon emisyonları[3] ile nispeten küçük bir katkı sağlamıştır; yine de olumsuz etkilerden orantısız olarak mustarip olması muhtemeldir.

Latin Amerika ve Karayipler’in bazı bölgelerindeki sıcaklıkların 2050’ye kadar 2°C ile 3°C arasında ve 2100’e kadar 2,5°C ile 4,5°C arasında yükselmesi bekleniyor.[4]. Bunun sonucunda ekosistemlerin bozulması, aşırı hava olayları ve biyoçeşitlilik kaybı, ekonomiler ve sosyal refah üzerinde önemli etkiler yaratacaktır.

Gerçekten de, bölgenin coğrafyası, iklimi, topografyası ve demografik özellikleri ile doğal varlıkların iklime duyarlılığı, iklim değişikliğinin, birçokları için zaten günlük bir gerçeklik olduğu anlamına geliyor.

Uzun sahilleri ve alçakta bulunan birçok adası, onu yükselen deniz seviyelerine karşı özellikle savunmasız hale getiriyor. Örneğin, küresel sıcaklıkların kaçınılmaz yükselişi Şili ve Arjantin’deki büyük buzulların erime oranını hızlandırmaya başladı ve bu felakete neden olan sel riskini artırdı.

Latin Amerika, muazzam biyolojik çeşitliliğin küresel çapta öneme sahip olduğu doğal harikalar olan Amazon yağmur ormanları, Brezilya’nın Pantanal’i ve Kolombiya’nın Páramos’u gibi büyük çevresel varlıklara ev sahipliği yapıyor. Bu alanların hassas ekolojik dengesindeki küçük değişiklikler, dünya çapında katlanarak daha büyük zincirleme etkilere neden olma potansiyeline sahiptir.

Güney ve Orta Amerika aşırı hava olaylarına zaten alışkın. Eylül 2019’da Bahamalar’ı harap eden kasırga Dorian, saatte 290 km’lik rüzgarlarını sürdürürken, 2016’da sona eren en son El Niño olayı, bölgede ciddi kuraklıklara neden oldu.

Birçok Latin Amerika ve Karayip ülkesindeki sosyo-ekonomik durum, onları iklim değişikliğinin etkileri karşısında orantısız bir şekilde savunmasız bırakmaktadır. BM’nin Latin Amerika ve Karayipler Ekonomi Komisyonu’nun bir raporuna göre, bölge nüfusunun %30,1’i 2018’de yoksulluk sınırının altında yaşarken, %10,7’si Komisyon’un “aşırı yoksulluk” olarak tanımladığı şekilde yaşıyordu[5]. Bu, 2018’de yaklaşık 185 milyon insanın yoksulluk eşiğinin altında olduğu ve 66 milyonunun aşırı yoksulluktan mustarip olduğu anlamına geliyor.

Şili girişimlere liderlik ediyor

Şili, Latin Amerika’daki yenilenebilir enerji devriminin ön saflarında yer alıyor ve ülkenin enerji karışımındaki yenilenebilir kaynakların oranını artırmak için bir dizi başarılı girişime dikkat çekebilir.

Endüstrileşmeden bu yana yerli ve endüstriyel güç ihtiyacının büyük bir kısmı için ithal kömür, gaz ve petrole güvenen bu dağlık ülke, son yıllarda büyük bir hidroelektrik üreticisi haline gelmiştir.

Bununla birlikte, çevresel kaygılar, son on yılda kamuoyunun (ve bir dereceye kadar hükümet politikasının) yenilenebilir enerji odağını ülkenin sahip olduğu kaynaklara, güneş ve rüzgar enerjisine, çevirdiğini gösteriyor. Örneğin, Şili’nin kuzeyinde Atacama Çölü’nde güneşin yoğunluğu dünyada eşsizdir. Şili’nin uzun sahil şeridi yıl boyu zengin rüzgar kaynakları sağlar.

Şili, 2016 yılı ortasında ayda 865 gigawatt saat yenilenebilir elektrik üretiyordu. Mart 2019’da bu, 1.188 gigawatt saate sıçradı[1]. Eylül 2019’un sonunda, ülkenin toplam enerji kapasitesinin yaklaşık %22’si yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edildi[2].

Abdul Latif Jameel Enerji’nin bir parçası olan yenilenebilir enerji uzmanı Fotowatio Yenilenebilir Girişimler (FRV), Şili yenilenebilir enerji sektöründe kilit oyuncu olarak kendini kanıtlamıştır.

FRV Güney Amerika Genel Müdürü Manuel Pavon, Şili hükümetinin ülkenin yenilenebilir enerji kapasitesinde daha fazla büyümede kararlı olduğunu söyledi.

“Hükümet 2025 yılına kadar yenilenebilir enerjilerin %20’sine sahip olmayı hedefledi. Bu hedefe erkenden, 2018 yılında ulaşıldı ve hükümet hedefi %25 veya %30’a çıkarmayı düşünüyor. 2040 yılına kadar ülkedeki tüm kömür bazlı enerji santrallerinin (beş gigawatt’lık termal üretim) devreden çıkarılmasını istiyor. Hizmet dışı bırakılan bu elektrik santrallerinin yerini, yenilenebilir enerji ve diğer teknolojilerin bir karışımı alacak. ”

Bu yeni gelişmelerden biri FRV tarafından iki bölgeye bölünmüş yaklaşık 250.000 eve tüm yıl boyunca temiz enerjiyle enerji sağlamak için geliştirilen hibrid güneş-rüzgar projesi, ülkenin kuzeyindeki bir güneş enerjisi santrali ve güneydeki bir rüzgar santrali.

“Güneş ve rüzgarın bu hibrid kombinasyonu, 7/24 yenilenebilir enerji sağlamamızı sağlıyor.” diyor Pavon. “Gün boyunca güneş enerjisi sağlıyoruz ve gece boyunca rüzgar enerjisi sağlayacağız.”

“Mayıs 2020’de, Şili Ulusal Komisyonu’nun altı terawatt enerji üreteceği bir ihale olması bekleniyor. ‘Dört büyük’ yükümlü her yıl pazar payını kaybediyor, ancak pazarın kendisi büyüyor. Önümüzdeki beş yıl boyunca yılda 1,5 gigawatt’ artış bekliyoruz. Bu yüzden bizim için çok ilginç bir pazar.”

Aslında, FRV’nin yakın zamanda bölgesel merkezini Brezilya’dan taşıdığı Şili’nin potansiyeli böyle. “Hükümet çok yenilenebilir enerji kaynakları yanlısı ve burada bazı mükemmel fırsatlar var. Bu pazara olabildiğince yakın olmak istedik, böylece ortaya çıktıklarında bu fırsatlardan yararlanabildik” diyor Pavon.

Şili, çeşitli iklimlerle beraber 4.000 km’den fazla uzunluğa sahiptir, ancak yağış genellikle düşüktür ve ülke 13 yıllık bir kuraklığın ortasındadır. Pavon, hidroenerjinin zayıf algısı ile birleşince, Brezilya’nın yanı sıra kıtanın yenilenebilir başarı hikayelerinden biri olma potansiyeline sahip olan Şili’nin yenilenebilir enerjilerin erken benimsenmesi ve beraberindeki yenilenebilir dostu düzenleyici yapının şaşırtıcı olmadığını söylüyor.

“Latin Amerika bölgesinde çoğu ülke benzer bir aşamada ve FRV Uruguay, Brezilya, Peru ve Kolombiya’daki projeleri araştırıyor. Ancak örnek verecek olursak Şili, düzenleyici çerçeveler gibi şeyler açısından bir adım daha ileri gitti. Projelerin başlatılması bazen uzun zaman alabilir ancak Şili son derece kararlı ve güvenli. Bu yüzden Latin Amerika’daki çoğu bankanın üssü Şili’de bulunuyor” diyor.

Suya yatırım

Şili’deki kuraklık, yaşam altyapısının bir diğer hayati bölümünde yatırımına acil ihtiyaç olduğunu vurguladı: su.

Şili Meteoroloji Direktörlüğü’ne göre, 2019’un başından bu yana Santiago’da sadece 82 mm yağış kaydedildi. Durum, şu anda bölgede yüzyılın en kurak 12 aylık döneminin yaşandığı ülkenin merkezindeki Valparaíso bölgesinde daha da endişe verici.[1]

Bu yağış eksikliğinin ülkenin tarım sektörü üzerinde bariz olumsuz etkileri olmasına rağmen, Şili’nin güç kaynakları (ülkenin elektrik enerjisinin yaklaşık %50’si hidroelektrik enerji ile üretilmektedir[2]) ve ayrıca büyük miktarda tatlı su gerektiren madencilik işlemleri üzerinde de etkileri bulunmaktadır.

Büyük ölçekli deniz suyu tuzdan arındırma programları, ülkenin sorunlarına bir cevap verebilir. Aralık 2019 itibarıyla, Şili’de 11 tuzdan arındırma tesisi halihazırda çalışıyor ve şu anda Atacama bölgesinde yapım aşamasında[3] olan Latin Amerika’daki en büyük tuz giderme tesisi de dahil olmak üzere, 10 proje daha geliştiriliyor[4]. Ancak bu tesislerden elde edilen sonuçların çoğu, ülkenin suya aç madencilik sektörüne yöneliktir.

Şili’nin devam eden su sorunlarını ele alma çabaları doğrultusunda, Abdul Latif Jameel Enerji’nin parçası ve su altyapısı projelerinin lider küresel geliştiricisi olan Almar Su Çözümleri Kasım 2019’da Şili su arıtma şirketi Osmoflo SpA’yı satın aldı.

Yatırım, endüstriyel su sektörü için çeşitli işletme ve bakım sözleşmelerinin yanı sıra, endüstriyel müşterilere kısa vadeli veya acil çözümler sunan çok yetenekli bir mobil su arıtma üniteleri filosunu içermektedir.

Bu portföyün, su altyapısı projelerinin geliştirilmesi ve bu gereksinimi dış kaynaklardan temin etmek isteyen çok çeşitli sanayi sektörü müşterileri için işletme ve bakım hizmetlerinin sağlanmasıyla hızla genişlemesi beklenmektedir.

Kasım 2019’daki COP25 iklim değişikliği zirvesinde konuşan, Almar Water Solutions İcra Kurulu Başkanı ve Uluslararası Tuzdan Arındırma Derneği’nin mevcut Başkanı Carlos Cosín şöyle dedi:

“İklim değişikliği burada kalıcı. Su sektöründeki liderler olarak bunun farkında olmalıyız ve etkisini en aza indirmek için çalışmalıyız. Su, iklim değişikliğine karşı savaşmanın temel direğidir ve bizim dünyadaki su kıtlığı ve kirliliğini hafifletmeye yardımcı olabilecek yeni uygulamalara ve çözümlere liderlik etme sorumluluğumuz var.”

“İnovasyon ve yeni arayışlar yoluyla (konvansiyonel olmayan su kaynakları), daha temiz bir su temini, az olduğu bölgelerde suya daha iyi erişim ve daha sürdürülebilir bir gelecek inşa etmek için daha etkili arıtma yöntemleri oluşturabiliriz.”

And Dağları’ndaki Eylem

Şili And Dağları’nın karşısında, Brezilya ve Uruguay’daki yenilenebilir enerji pazarları da Abdul Latif Jameel Energy’nin Latin Amerika’daki artan varlığı için fayda sağlıyor.

Bölgedeki ilk projelerinden biri La Jacinta Uruguay’ın kuzeyindeki Salto’da FRV tarafından geliştirilen güneş enerjisi santraliydi. Bu, FRV’nin Uruguay devlete ait elektrik şirketi Administración Nacional de Usinas y Transmisiones Eléctricas ile imzaladığı ilk güneş enerjisi Satın Alma Anlaşması (PPA) oldu (UTE) ve 2015 yılında faaliyete geçen ilk santral oldu. Latin Amerika’daki en büyük güneş santrallerinden biri olmaya devam ediyor.

65 MWdc kurulu güç ile güneş enerjisi, enerjisinin %100’ünü UTE’ye sağlar ve yaklaşık 34.000 evin elektrik ihtiyacını karşılarken yılda yaklaşık 72.000 ton CO₂ emisyonunu ortadan kaldırır.

FRV, La Jacinta’yı 2017 yılında Invenergy’ye sattı, ancak Pavon, şirketin şu anda ülkede bir dizi başka girişimde bulunduğunu söyledi. “Uruguay’da ilgi çekici bir boru hattımız var. Üretim, dağıtım ve iletimden sorumlu olan UTE ile sürekli konuşuyoruz ve yakın gelecekte ortaya çıkacak birkaç potansiyel fırsatın farkındayız ”dedi.

Pavon, Brezilya’daki FRV’nin beklentileri konusunda aynı derecede iyimser: “Brezilya bölgedeki en büyük ekonomilerden biri ve sektörün nasıl bir performans gösterdiğini görmek için bekliyoruz. Sermaye yatırımı yapmadan önce birkaç yıl beklemek zorunda kalabiliriz, önümüzdeki fırsatları yakından takip ediyor olacağız.”

Meksika’da bir şeyler yapmak

FRV, Şili, Uruguay ve Brezilya’daki operasyonlarının yanı sıra, kıtanın karşı ucunda, iki büyük güneş fotovoltaik gelişmenin olduğu Meksika’da, hızla kendini kuruyor.

San Luis de Potosi’deki Potosi güneş enerjisi santrali bu yılın başlarında faaliyete geçti. Yıllık 815.000 MWh üretecek, 76.000’den fazla eve tedarik etmek için yeterli enerji sağlayacak ve Meksika’nın CO₂ emisyonunu yılda yaklaşık 98 milyon ton azaltacak.

FRV’nin ikinci tesisi olan Jalisco’daki Potrero PV tesisi, 128.000 eve tedarik sağlamak için yılda 750.000 MWh üretecek ve CO₂ emisyonunu yıllık yaklaşık 437.000 ton azaltacaktır. Potrero tesisi, yaklaşık 15 aylık bir inşaat çalışmasından sonra Temmuz 2020’de tamamlanacak.

Meksika’daki her iki FRV projesi de yolunda gidiyor ve iyi performans gösteriyor. “Bu iki projeyle, şu anda yaklaşık 73.000 MW’a sahip bir Meksika pazarına toplam 640 MW kapasiteli tesis kurduk. Bu yüzden çok kısa sürede ilgili bir oyuncu haline geldik” diyor Fernando Salinas Loring, FRV Meksika ve Orta Amerika Genel Müdürü.

İlk rüzgar santralleri 2013 yılında Meksika’da faaliyete geçti. Ülke şimdi güneşten gelen 2,2 gigawatt’a kıyasla rüzgardan yaklaşık 12,4 gigawatt üretiyor. Ancak Loring’e göre, “güneş enerjisi arayı kapamaya başlıyor”.

Bu başarının nedenlerinden birinin, hükümetin yenilenebilir enerji sektörüne yönelik tutumundaki bir değişiklik olduğunu söylüyor.

“Hükümet, 2024 yılına kadar %35 yenilenebilir enerji hedefini yeniden teyit etti ve bu da kritik öneme sahip,” diyor. “Şu anda Meksika’nın enerjisinin %24’ü temiz enerji tarafından sağlanıyor. Bu yüzden, önümüzdeki beş yıl içinde %35’e ulaşmamız gerekiyor. Kolay olmayacak, ama yapılabilir.”

İyimserliği yenilenebilir enerji yanlısı hükümet politikaları ve değişen kamu beklentileriyle Şili’deki Manuel Pavon tarafından paylaşılıyor.

“Tüm Latin Amerika bölgesinde karşılaştığımız duygu, iklim değişikliği ile ilgili kaygı. Dört ya da beş yıl öncesine göre çok daha büyük. İnsanlar aynı zamanda toplumlarımızın ve şehirlerimizin refahı hakkında düşünüyor ve hükümetler enerji politikaları açısından bir şeyin değişmesi gerektiğini fark ediyor. Yenilenebilir enerji, tüm bu düşünceler içinde büyük bir faktördür. FRV olarak, bu fırsatlardan yararlanmayı ve Latin Amerika’nın geleceği için daha temiz bir enerji karışımı sağlamayı dört gözle bekliyoruz ”diyor Pavon.

[1] “Latin America pledges 70% renewable energy, surpassing EU”, Reuters, September 25, 2019

[2] Energy Monitor: Renewable energy in Latin America, ABN Amro, May 2018

[3] Renewable Energy Country Attractiveness Index, Issue 54, November 2019

[4] Energy Monitor: Renewable energy in Latin America, ABN Amro, May 2018

[5] “Investment in Renewable Energy Sources Is Booming in Latin America”, Americas Quarterly, accessed December 12, 2019

[6] Annual CO₂ Emissions by Region, Global Carbon Project & Carbon Dioxide Information Analysis Center, 2019

[7] “Latin America and Caribbean Climate Week Is an Opportune Moment to Strengthen Regional Climate Action”, World Resources Institute, August 20, 2019

[8] The Social Panorama of Latin America, Economic Commission for Latin America and the Caribbean, December 2019

[9] “Renewable electricity generation in Chile from August 2016 to March 2019”, Statista, accessed December 4, 2019

[10] Figures published by the Chilean National Energy Commission, November 2019

[11] “Long-term drought parches Chile”, Nasa Earth Observatory, accessed December 11, 2019

[12] Electricity generation by fuel: Chile, International Energy Agency 2017.

[13] “Current situation and major challenges of desalination in Chile”, Desalination and Water Treatment Journal, December 2019.

^[14] “Chilean environmental authority approves largest desalination plant in Latin America”, Reuters, September 27, 2018.