Daha kapsayıcı ve daha sağlıklı bir geleceğe yatırım yapmak

Jameel Ailesinin sağlıklı yaşamlar ve refahı destekleme konusunda BM’nin ortak vizyonunu destekleme yolları

Dünya 100 yılı aşkın bir süredir gelmiş geçmiş en kötü küresel sağlık krizi ile mücadele etmektedir, bu yüzden herkese sağlıklı yaşam sağlama ve refahı destekleme tutkusu, yani Üçüncü BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi (SDG), 2020 ve 2021 yıllarında devam eden COVID-19 küresel salgını sırasında hiç olmadığı kadar dikkat çekmiştir.

“Dünyanın büyük kısmı” yani Avrupa, Uzak Doğu ve Kuzey Amerika dışında kalan gelişmekte olan pazarlar özellikle başta olmak üzere dünya genelinde hastalar için sağlık hizmetlerine erişimi iyileştirme misyonunun bir parçası olarak bu girişim, Jameel Ailesi için de daha önce hiç olmadığı kadar öncelikli hale gelmiştir.

Sağlıklı yaşamlar sağlamak ve refahı desteklemek, zengin ve başarılı toplumlar inşa etmek için hayati önem taşır.

DSÖ’nün de belirttiği gibi sağlığın iyileştirilmesi, “sağlıklı bir nüfus; daha uzun yaşadığı, daha üretken olduğu ve daha fazla tasarruf ettiği için ekonomik ilerlemeye önemli bir katkıda bulunur.”[1]

Küresel salgının etkileri önümüzdeki onlarca yıl boyunca tam olarak anlaşılamayabilecek olsa bile son yirmi veya otuz yıl içinde sağlık hizmetlerini iyileştirme ve refahı güçlendirme konusunda umut verici bir ilerleme görülmüştür.

Toplumumuz, başlıca ölüm ve hastalık sebeplerine karşı önemli ilerlemeler kaydetmiştir.

Yaşam beklentisi önemli ölçüde artmış, bebek ve anne ölüm oranları azalmış, HIV hastalığının gidişatı değiştirilmiş, sıtma ölümleri yarıya inmiştir.[2]

Ancak bu olumlu başlıklar arasında, madalyonun öbür yüzü ise genel ilerlemenin hem ülkeler arasında hem de ülke içinde dengesiz bir şekilde gerçekleşmiş olmasıdır. En kısa ve en uzun yaşam beklentilerine sahip ülkeler arasında 31 yaş fark vardır.

Bazı ülkeler etkileyici seviyede ilerleme kaydetmiş olsa da; ulusal ortalamalar genellikle sağlık hizmetlerine erişimde önemli miktardaki yerel farklılıkları gizlemektedir. Gezegenimizin her köşesinde bulunabilecek bazı toplulukların tamamı sadece doğdukları yerler, altyapıya erişimleri veya maddiyat yetersizliği nedeniyle iyi kalitede sağlık hizmetlerine erişememektedir.

Temel verilerin güncel görüntüsü,[3] karşılaştığımız zorlukların endişe verici bir özetini sunmaktadır:

• 400 milyon insanın temel sağlık hizmetlerine erişimi yoktur.
• 1,6 milyar insan, küresel sağlık için önemli bir zorluk oluşturan dayanıksız ortamlarda yaşamaktadır.
• Her 2 saniyede bir, 30-70 yaşlarındaki bir kişi bulaşıcı olmayan hastalıklar nedeniyle erken yaşta hayatını kaybetmektedir.
• 19 milyondan fazla çocuk, yaşamın ilk yılında temel aşıları olamamaktadır.

Aşağı Sahra Afrika’da 287 milyondan fazla kişi en yakın hastaneye iki saatten fazla mesafede yaşamaktadır. Aşağı Sahra ülkelerinin üçte ikisi, insanların %80’inin bir hastaneye iki saat uzaklıkta yaşaması konusundaki global hedefe ulaşamazken, Güney Sudan’da insanların yalnızca %23’ü bu kriterleri karşılayan bir hayata sahiptir.[4] Düşük ve orta gelirli ülkelerdeki tüm ölümlerin yaklaşık yarısının (ve engellerin üçte birinin) insanların acil sağlık hizmetlerine kolayca erişmesi durumunda önlenebileceği düşünüldüğünde, bu rakamların ne kadar endişe verici olduğu ortaya çıkmaktadır.[5]

Bulaşıcı hastalıkların yayılması, yeni ilaçlara ihtiyaç duyulması, hastalıkların daha hızlı tespit edilmesi, yaralanma ve hastalıkların daha etkili tedavisi ve gelişmiş toplumlarla gelişmekte olan toplumların sağlık hizmetlerine erişimleri arasındaki uçurumun azaltılması gibi büyük sağlık sorunlarına uzun vadeli çözümler bulmak kolay olmayacaktır. Bunun için hiç olmadığı kadar fazla küresel iş birliği ve ortaklık gerekecektir. Ancak BM’nin kurulma amacı tam olarak bu tür bir iş birliğini teşvik etmektir ve Jameel Ailesi de bu amacı güçlü biçimde desteklemektedir.

Yeni araştırmaların desteklenmesi

Yüksek kaliteli, modern ve etkili sağlık hizmetlerine eşit erişim, Abdul Latif Jameel’in ve Jameel Ailesinin uzun süredir büyük bir bağlılıkla yatırımcısı olduğu “yaşam altyapısının” merkezinde yer almaktadır. Sağlık hizmetlerinde karşılaşılan zorlukların ölçeği ne kadar büyük olsa da bu sorunun üstesinden gelme konusundaki kararlılığımızın ölçeği de bir o kadar büyüktür: Özellikle en savunmasız durumdaki nüfuslara odaklanarak sağlık hizmetlerini küresel düzeyde dönüştürmek ve sağlık sonuçlarını iyileştirmek için yeni teknolojilerin gücünden yararlanmaya çalışmaktayız.

Nitekim, bugün çok çeşitli sektörlere ayrılmış olan işletmelerin ve küresel aile hayırseverliği kurumlarının merhum kurucusu, Abdul Latif Jameel Tıbbi Rehabilitasyon Hastanesi de dahil olmak üzere Suudi Arabistan’daki ve bölgedeki sağlık odaklı girişimlere öncülük etmiştir.

1997 yılında kurulan bu hastane, Suudi Arabistan’daki ilk kâr amacı gütmeyen rehabilitasyon hastanesidir ve hem yetişkinler hem de çocuklar için kapsamlı hizmet sağlamaktadır.

Sağlık sektörüyle erken dönemde başlayan bu ilişki, 2018 yılında Abdul Latif Jameel Health Sağlıkta Makine Öğrenimi Kliniği’nin (Jameel Clinic) Community Jameel ortaklığıyla kurulması sonucunda bir adım daha ileriye taşınmıştır. Massachusetts Institute of Technology’de (MIT) bulunan bu klinik, MIT’in yapay zeka ve yaşam bilimlerinde geleceğe ışık tutan deneyimleri üzerine inşa edilmiştir.

Jameel Clinic, odağında erken teşhisten ilaç keşfine, kişiye özel tedaviye ve yönetime kadar tüm sağlık hizmetleri yapısını değiştiren teknolojilerin bulunduğu verilerin, yapay zekanın ve sağlığın kesişim noktasındadır.

Klinikte, biyolojik ve klinik verileri modellemek için yeni algoritmalar geliştirilmekte ve makine öğrenimi, biyoloji, kimya ve klinik bilimlerde keşifler yapılmaktadır.

Kliniğin heyecan verici ve dönüm noktası niteliğindeki birçok gelişmeye katkıları olmuştur. Örneğin COVID-19 salgını bağlamında araştırmacılar, insanların hareket modellerine ve davranışlarına dayanarak enfeksiyon oranlarının nasıl gelişeceğini tahmin etmek için yapay zekayı ve büyük verileri kullanmıştır.[6] Bu da giyilebilir sensörlerden ve akıllı saatlerden toplanan verilere dayanarak bir bireyin aşırı yorulma, bitkinlik veya stres etkisinde olması halinde hastalanma olasılığını “tahmin” etmeye yönelik bir araştırmaya yol açmıştır[7]. Ekip, COVID-19’a neden olan SARS-CoV-2 virüsü gibi viral enfeksiyonları ele alacakları araştırmalarını başlatmayı planlamaktadır[8].

Kliniğin bir başka önemli başarısı da Şubat 2020’de yapay zeka öncülüğünde keşfedilen güçlü bir yeni antibiyotik bileşiği olan Halicin’dir.

Keşfedilen molekül, yapay zeka kullanılarak sadece birkaç gün içinde yüz milyondan fazla kimyasal bileşik arasından taranmıştır ve bu, daha önce mümkün olmayan bir başarıdır.

Araştırmacılar, farklı bir makine öğrenme modeli kullanarak bu molekülün insan hücreleri üzerinde düşük toksisiteye sahip olacağını göstermiştir.

Jameel Clinic’in bu olağanüstü çalışmaları, Imperial College London’da bulunan ve Jameel Community’nin kurucu ortağı olduğu Abdul Latif Jameel Hastalık ve Acil Durum Analitiği Enstitüsü (Jameel Institute) adlı başka bir laboratuvar tarafından tamamlanmaktadır.

2019 yılında kurulan Jameel Institute, dünya çapında bulaşıcı hastalıklara karşı en savunmasız olan dünya nüfusunun yaşamlarını iyileştirme misyonunun bir parçası olarak[9] önlenebilir bulaşıcı hastalık riskini ve halk sağlığını tanımlamak, eşleştirmek ve öncelik sırasına koymak için yapay zeka tabanlı veri analitiğini kullanmaktadır.

Jameel Institute bu hastalığın halk sağlığı, ekonomisi ve politikası üzerindeki etkisini anlamak için hükümetler ve çok taraflı kuruluşlarla birlikte çalışarak SARS Cov-2 (COVID-19) küresel salgınına karşı verilen mücadelenin ön saflarında yer almıştır. Mayıs 2020’de, COVID-19 küresel salgını ilk olarak dünya genelinde sağlık hizmetleri sistemleri üzerinde benzeri görülmemiş bir baskıya neden olduğunda enstitü, hastanelerin ve halk sağlığı hizmetlerinin kritik kapasiteyi daha etkin bir şekilde yönetmelerine yardımcı olacak ve artan talebi karşılamalarını sağlayacak bir dijital aracı tanıtmıştır.

Yardımcı Direktör Dr. Katharina Hauck’un yönetimi altındaki bir araştırmacı ekip tarafından geliştirilen Jameel Institute Küresel Salgın Hastane Planlayıcısı, aciliyeti olmayan ameliyatların iptal edilmesi ve ameliyathanelerin yoğun bakım servislerine dönüştürülmesi gibi bir dizi sağlık hizmeti sunma girişimini uygularken yatakların, personelin ve ventilatör ekipmanının kapasitesini hesaplayabilmektedir. Planlayıcı ayrıca hastane yönetiminin ilave yatakları tam kapasite ile kullanabilmesi için gereken ilave personel sayısının hesaplamasını da sağlamaktadır.

MIT’te Community Jameel destekli başka bir araştırma laboratuvarı olan Jameel Yoksulluk Eylem Laboratuvarı (J-PAL), spesifik bir sağlık programına sahiptir. J-PAL’ın Sağlık bölümü; sağlık hizmetleri ve ürünlerinin erişimini, kalitesini ve alımını iyileştirmede etkili politikaları ve programları belirlemeye odaklanmaktadır. Son projeleri arasında, Hindistan’da kızamık aşısı sayısını artırmaya yönelik bir girişim ve düşük gelirli ülkelerde ücretsiz önleyici sağlık ürünlerinin tedarik etkinliğini araştırmak yer almaktadır.

Community Jameel, Suudi Arabistan’da 2005 yılında Çalışma ve Sosyal Kalkınma Bakanlığı ile iş birliği yaparak Yetimler için Tanweer Programı’nı oluşturmuştur. Program, akademik başarısı yüksek 14-17 yaş arası yetimler için yıllık olarak düzenlenen uluslararası bir geziyle refah düzeyini artırıp hayatlarına renk katmayı, kültürel ufuklarını genişletip akademik ilerlemeleri konusunda onları motive etmeyi ve bu sayede hayatlarında anlamlı bir fark yaratmayı amaçlamaktadır.

Community Jameel Suudi Arabistan, Kral Abdulaziz Üniversitesi ile iş birliğine giderek COVID-19’la ve diğer bulaşıcı virüslerin neden olduğu ilgili hastalıklarla mücadele etmek için Jameel Bulaşıcı Hastalık Araştırma ve İnovasyon Fonu’nu oluşturmuştur. Jameel Fonu çok sayıda araştırma projesini desteklemekte ve uzmanların bu hastalıkları tanımlama, önleme, teşhis ve tedavi etme becerilerini geliştirmektedir. Fon ayrıca, bu alandaki saygın sağlık uzmanları ve araştırmacıları tarafından yürütülüp gözden geçirilen ve arasında Kral Abdulaziz Üniversitesi ile Imperial College London temsilcilerinin de bulunduğu ortak bir komite tarafından denetlenen, özel alanlardaki araştırmalara dayalı akredite makaleler yayımlamaktadır.

Geleceğe doğru büyük adımlar…

Jameel Clinic ve Jameel Institute gibi araştırma laboratuvarları aracılığıyla en ileri inovasyon ve teknolojilerin finansmanına yardımcı olmak, Jameel Ailesinin küresel sağlık sorunlarıyla mücadeleye olan uzun vadeli bağlılığının derinliğini ortaya koymaktadır.

Ancak Üçüncü SDG hedeflerine giden yolda Ar-Ge, hedeflerimizin yalnızca bir kısmını başarmamızı sağlayacaktır. Sağlık hizmetlerinde kalıcı ve fiziksel bir iyileşme sağlamak, araştırmayı laboratuvarlardan alıp en çok ihtiyaç duyulan alanlarda hastalara ulaştırmak anlamına gelmektedir. İşte bu nedenle Abdul Latif Jameel, sağlık hizmetlerine erişilebilirliği güçlendirmek amacıyla dünya çapında önde gelen sağlık teknolojisi şirketleriyle de iş birliği yapmaktadır.

2017 yılında, robotik dış iskeletler kullanarak ileri omurga yaralanmaları rehabilitasyonu teknolojisinde uzmanlaşmış olan Japon sağlık teknolojisi yenilikçisi Cyberdyne ile bir ortaklık anlaşması imzalanmıştır. Ortaklık, bu heyecan verici teknolojinin Suudi Arabistan’a ilk kez tanıtılmasını sağlamıştır. Cyberdyne ile yapılan bu anlaşma, Cyberdyne’in Hybrid Assistive Limb (Hibrit Yardımcı Uzuv, HAL^®) teknolojisinin Körfez bölgesinde[10] tanıtılması ve Abdul Latif Jameel Hastanesi’nin bölgesel bir eğitim merkezi olarak kurulması amacıyla 2019 yılında genişletilmiştir.

Abdul Latif Jameel, 2019 yılında başka bir Japon sağlık teknolojisi öncüsü olan Cellspect ile benzer bir ortaklık kurmuştur. Cellspect, yalnızca beş dakikada şeker metabolizmasını, lipidi ve karaciğer fonksiyonunu kontrol eden ve sonuç veren yenilikçi bir bakım noktası test cihazı geliştirmiştir. Bu iş birliği; bu hızlı ve uygun fiyatlı kan testini Orta Doğu, Afrika, Güneydoğu Asya ve Hindistan genelindeki gelişmekte olan ülkelere sağlamayı hedeflemektedir.

Abdul Latif Jameel ve Japon Tıbbi Cihaz Geliştirme Örgütü (JOMDD) arasında en ileri teknolojilerin ticarileştirilmesine ve dağıtılmasına yardımcı olma hedefiyle; bilim insanlarına, mühendislere, uzman doktorlara yardımcı olmak ve girişimcilerin yeni cihazları ve teknolojileri sağlamalarına destek olmak için bir ortaklık kurulmuştur. Bunlardan ilki zaten tanıtılmıştır: Öncü bir cerrahi teknik olan AV Neo^TM, %80’in altında hayatta kalma oranına sahip alternatif prosedürlerle kıyaslandığında 10 yıllık %85,9 oranındaki hayatta kalma süresi ile yapay aort kapakçığına alternatif olan ve hastanın kendi dokusunu kullanıldığı bir yöntemdir.

Eyleme yönelik güçlü bir platform

Dünya, 2020 yılında COVID-19 küresel salgını ile mücadele etme çabalarına devam ederken Abdul Latif Jameel, sağlık hizmetlerine küresel erişimi geliştirmeye yönelik bağlılığını Abdul Latif Jameel Health’in kurulmasıyla önemli ölçüde genişletmiştir.

Abdul Latif Jameel Health, Jameel ailesinin daha iyi bir gelecek için yenilik yapmaya olan uzun süreli bağlılığını yansıtmaktadır.

Eskiden sağlık hizmetleri devi Gilead Sciences’ta yönetici direktör olan Akram Bouchenaki’nin başkanlığındaki bu kuruluş, gelişmekte olan dünyanın daha geniş alanlarına daha iyi sağlık hizmeti götürmeye kendini adamıştır ve en çok ihtiyacı olanların sağlık hizmetlerine erişimini artıracak projelere, ortaklara ve ürünlere yatırım yapmaktadır.

Abdul Latif Jameel Health; belirli hedeflere yönelik bir dizi yatırımla modern tıbbi hizmetlere erişimi hızlandırmak için Jameel ailesinin küresel yatırım kolu olan JIMCO (Abdul Latif Jameel Yatırım Yönetimi Şirketi) ve özel olarak tahsis edilmiş JIMCO Yaşam Bilimleri Fonu ile birlikte çalışmaktadır.

İlk anlaşma, 2021 yılının Ocak ayında, terapötik ilaçlar için yeni bir oral yolla ilaç yöntemi geliştiren klinik evre biyoteknoloji şirketi olan ABD merkezli Evelo Biosciences ile ticari ortaklık oluşturularak imzalanmıştır. Bu anlaşma kapsamında iki şirket, Evelo’nun lider enflamasyon ürünü adayını Orta Doğu, Türkiye ve Afrika’da geliştirmek ve ticarileştirmek için iş birliği yapacaktır.

Bir aydan da kısa bir süre sonra, son teknoloji yaşam bilimleri yenilikçisi Cellarity ile bir sonraki yatırım üzerinde anlaşmaya varılmıştır. Flagship Pioneering tarafından kurulan Cellarity, ilaç keşfi konusunda hücre davranışının bilgi işlem modellemesine dayalı yeni bir yaklaşım getirmektedir. Bu yaklaşım, çeşitli hastalıkların hücre davranışlarını hedef alan ilaçları geliştirebilmek için sistem ve ağ biyolojisinin daha eksiksiz bir şekilde anlaşılmasını sağlamaktadır. Hazırlık aşamasında olan daha fazla anlaşma bulunmaktadır.

Abdul Latif Jameel International’ın Başkan Vekili ve Başkan Yardımcısı Fady Jameel, “Abdul Latif Jameel, 75 yılı aşkın bir süredir birden fazla sektörde her düzeyde ortaklık kurma, farklı pazarları anlama ve kritik olarak bu farklı pazarların yerel beklentileri karşılamak için ihtiyaç duyduğu şeyleri sunma becerisini kanıtlamıştır.

Abdul Latif Jameel Health ise bu modeli sağlık hizmetleri sektöründe uyguluyor, bu sayede mevcut çözümlerin dağıtımı için yeni pazarlar açarak ve MedTech’in geleceğine yatırım yaparak modern tıbbi hizmetlere erişimi hızlandırıyor.” sözleriyle Abdul Latif Jameel Health’in misyonunu vurgulamıştır.

Herkese daha parlak, daha sağlıklı bir gelecek sunmak için çalışmak

Hiç şüphe yok ki, toplumumuzun zenginliğinin artmasına rağmen bu sağlık hizmetleri zorlukları, küresel çapta eşi görülmemiş bir seviyeye ulaşmıştır. Bu sorunları çözmek ve BM’nin Üçüncü SDG hedeflerine ulaşmak, ortak bir stratejik çaba gerektirecektir. Ancak bu, gezegenimizin her köşesindeki topluluklara daha iyi sağlık ve refah ile birlikte daha parlak bir gelecek sunabilmek için göstermemiz gereken bir çabadır.

Sağlık hizmetlerine erişim, insanların nerede yaşadığına veya ekonomik araçlarına bakılmaksızın, tıpkı su veya barınma gibi inkar edilemez bir temel insan hakkı olarak görülmelidir. Zor ve çok yönlü bir sorun olmasına rağmen kamu, özel ve üçüncü sektörlerde kendini adamış ortaklarla birlikte çalışan Abdul Latif Jameel ve Community Jameel, bu çözümün bir parçası olmakta kararlıdır.

Jameel Ailesi’nin gerçekleştirdiği faaliyetlerin Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine nasıl katkıda bulunduğu hakkında daha fazla bilgi edinmek için https://jameel75.com/sdg adresini ziyaret ederek videomuzu izleyebilir ve bir özet raporu indirebilirsiniz.

[1] https://www.who.int/hdp/en/

[2] Sustainable Development Goals | United Nations Development Programme (undp.org)

[3] Sustainable Development Goals | United Nations Development Programme (undp.org)

[4] https://www.thelancet.com/journals/langlo/article/PIIS2214-109X(17)30488-6/fulltext/

[5] https://elibrary.worldbank.org/doi/10.1596/978-1-4648-0527-1_ch13#

[6]https://www.jclinic.mit.edu/post/neural-network-aided-quarantine-control-model-estimation-of-covid-spread

[7]https://www.jclinic.mit.edu/post/ml-for-covid-19-can-ai-give-you-an-alert-indicating-a-viral-infection-before-you-feel-symptoms

[8]https://www.jclinic.mit.edu/post/ml-for-covid-19-can-ai-give-you-an-alert-indicating-a-viral-infection-before-you-feel-symptoms

[9]https://www.imperial.ac.uk/jameel-institute/research/strengthening-health-systems/

[10]https://www.alj.com/en/news/abdul-latif-jameel-and-cyberdyne-expand-collaboration-across-gcc-region/