Hayat veren su

Jameel Ailesi, BM’nin Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi 6: Temiz su ve sanitasyon hedefi için ortak bir tutkuyla nasıl çalışıyor?

Su, kelimenin tam anlamıyla küresel ekonominin her alanına yer alır. Yalnızca iş, ticaret ve sanayi için değil, aynı zamanda temiz su ve sanitasyon, BM tarafından resmen bir insan hakkı olarak tanındığından dolayı elzemdir.

Toplumumuzun sağlığının ve refahının merkezinde yer alır. Tarım, beslenme, hastalık önleme ve sağlık hizmetleri için hayati önem taşır. Temiz su ve sanitasyon olmadan okullar, iş yerleri ve kamu kurumları da dahil olmak üzere toplumun hiçbir kesimi faaliyet gösteremez.

BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi (SDG) 6’nın, 2030 yılına kadar herkese temiz su ve sanitasyon sağlama hedefinin neden en önemli küresel önceliklerden biri olarak görüldüğü açıktır.

Bununla birlikte bu hedef, COVID-19 küresel salgınından önce bile tutturulmamıştır ve hala daha bir öncelik olmaya devam etmektedir. Üstelik, eğer 2030 hedefine ulaşmak istiyorsak mevcut ilerleme hızımızın dört katına çıkması gerekmektedir[1].

BM’nin SDG 6’ya ilişkin İlerleme Güncellemesine göre[2] dünya genelinde, özellikle de kırsal alanlarda ve daha az gelişmiş ülkelerde yaşayan milyarlarca insan halen güvenli şekilde yönetilen içme suyu, sanitasyon ve temel hijyen hizmetlerinden mahrum kalmaktadır.

Dünya çapında kullanılan tüm evsel atık suyun yaklaşık %44’ü güvenli şekilde arıtılmamaktadır ve son 10 yılda ortalama su tüketimi nispeten sabit kalmış olsa da bazı bölgelerde su sıkıntısı seviyesi, son yirmi yılda %14 ila %15 oranında artmıştır.

Ayrıca aşağıda verilen şok edici veriler, karşılaştığımız zorlukların ne çapta olduğunu gösteriyor:

• Her 4 sağlık tesisinden 1’inde temel su hizmetleri bulunmuyor^[3]
• Her 10 kişiden 3’ü güvenli bir şekilde yönetilen içme suyuna erişemiyor^[4]
• Dünya nüfusunun %40’ı su kıtlığından etkileniyor[5]
• 2,4 milyar insan, lavabo veya tuvalet gibi temel sanitasyon hizmetlerine erişemiyor[6]
• Beşeri faaliyetlerinden kaynaklanan atık suyun %80’inden fazlası, arıtılmadan nehirlere veya denizlere boşaltılıyor[7]
• Sudan kaynaklanan önüne geçilebilir ishal hastalıkları nedeniyle her gün 1.000 çocuk ölüyor[8]

SDG 6; içme suyu, sanitasyon ve hijyenin ötesine geçerek okyanuslar, göller, nehirler ve yer altı suları gibi su kaynaklarının ve su ile ilgili daha geniş kapsamlı ekosistemlerin kalitesini ve sürdürülebilirliğini de ele almaktadır.

Su kaynaklarının dayanıklılığını güçlendirdiğinden ve fiziksel altyapı yatırımlarının tamamlayıcı unsuru olduğundan dolayı ormanlar, topraklar ve sulak alanlar gibi doğal ortamlar da su mevcudiyeti ve su kalitesinde önemli rol oynamaktadır.

Su yetersizliği, gıda güvenliğini zayıflatır ve kırsal kesimdeki çiftçilerin gelirlerini azaltır.

Su yönetimini iyileştirmek aynı zamanda yerel ekonomiyi güçlendirir; tarım ve gıda sektörlerinin daha dayanıklı ve esnek olmasına yardımcı olur.

BM-Su Yönetim Kurulu Başkanı ve Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu Başkanı Gilbert Houngbo bu zorluğu şöyle özetliyor:

“2030 yılına kadar tüm insanların her amaca uygun şekilde su ve sanitasyona erişimini sağlamak, küresel toplumun gelecekte ortaya çıkabilecek çok sayıda ve çeşitli tehditlere karşı korunmasına yardımcı olacaktır. Acil ortak görevimiz; evlerde, okullarda, iş yerlerinde ve sağlık tesislerinde güvenli su ve sanitasyon hizmetleri sağlamaktır. Su kullanımı verimliliği, atık su arıtımı ve yeniden kullanımı için yapılan yatırımları artırmalı ve su ile ilgili ekosistemlerin korunmasını sağlamalıyız. Ayrıca, sektörler ve coğrafi sınırlar arasında gelişmiş yönetişim ve koordinasyon ile yaklaşımlarımızı birbiriyle uyumlu hale getirmeliyiz.”[9]

Uzun vadeli taahhüt

Geçtiğimiz 75 yıl boyunca “yaşam altyapısına” yatırım yapan uzun vadeli yatırımcılar olarak Jameel Ailesi açlıktan eğitime, yoksulluktan sağlığa kadar insanlığın en büyük zorluklarının bazılarının üstesinden gelinmesine yardımcı olmak için uzun süreli ve kanıtlanmış bir taahhüt ortaya koyuyor.

Bu konuların yanı sıra su, BM’nin bu hayati konudaki çabalarını yansıtarak öncelikli odak noktası olmaya devam ediyor.

Küresel danışmanlık firması McKinsey & Company, suyun dünyanın ekonomisi için petrol veya veri kadar önemli olduğunu söylüyor^[10]. Suyun gezegendeki en bol bulunan kaynak olduğu düşünüldüğünde bu tuhaf görünebilir. Ancak dünyadaki suyun yalnızca %1’i insan tüketimine uygundur. Kalan %97’si deniz suyu ve %2’si kutup bölgelerinde buz veya kar olarak sabit durumdadır^[11].

Bu durum, su talebinin su arzını aşması nedeniyle daha da kötüleşiyor. 2050 yılına gelindiğinde, öngörülen 10 milyarlık dünya nüfusunun ihtiyacını karşılayabilmek için gereken su talebinin, %50’den fazla artması bekleniyor^[12]. İklim değişikliğinin, bu değerli kaynağın üzerindeki baskıyı daha da artıracağı öngörülüyor.

Abdul Latif Jameel Başkan Vekili ve Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Fady Jameel, “Geniş su kaynakları bulunan dünyamızda yaşamı desteklemek için suyun yalnızca çok küçük bir kısmının kullanılabilmesi ve öte yandan çoğu zaman kaynakları yanlış yönetmemiz nedeniyle çok sayıda insanın yaşayacak miktarda sudan yoksun olması ironiktir” diyor.

Endüstriyel, tarımsal veya evsel kullanım için su miktarını artırmanın başlıca çözümlerinden biri, deniz suyundaki tuzu alarak insan tüketimi ve kullanımı için uygun hale getirmeyi mümkün kılan tuzdan arındırma yöntemidir.

Uluslararası Tuzdan Arındırma Birliği’ne göre küresel olarak 300 milyondan fazla kişi su ihtiyacını tuzdan arındırma tesislerinden karşılıyor. Bu teknoloji olmadan pek çok ülkenin işlemesi mümkün değildir. Orta Doğu, toplam kapasitenin yarısından biraz daha azına sahipken Asya, Çin, Amerika Birleşik Devletleri ve Güney Amerika tuzdan arındırma kapasitelerini hızlı bir şekilde artırıyor.

Almar hızla ilerliyor

Abdul Latif Jameel Enerji ve Çevre Hizmetleri’nin bir parçası olan Almar Water Solutions, SDG 6’ya giden yolda küresel tuzdan arındırma kapasitesinin artmasında giderek daha önemli bir rol oynamaktadır.

2016 yılında kurulan Almar Water Solutions, su altyapısının geliştirilmesi için teknik beceriler sunan uzman bir kuruluştur. Özel olarak tahsis edilmiş ve deneyimli ekibi, endüstride yirmi yılı aşkın bir süredir dünya çapında elde ettiği deneyimlerden yararlanıyor ve bugün hem belediye hem de sanayi sektörlerinin artan ihtiyaçlarını karşılamak için entegre çözümler geliştirmek amacıyla hiç durmadan çalışıyor.

Abdul Latif Jameel’in en önemli bileşenlerinden biri olan yenilenebilir enerji işletmesi Fotowatio Renewable Ventures (FRV) için ideal bir tamamlayıcı olup endüstrideki tüm büyük sektörlerde tuzdan arındırma, su arıtma, atık su arıtma ve geri dönüşüm tesisleri geliştiren özel teknolojik çözümler sunmaktadır. Bu çözümlerden biri, dünyanın en büyük ters ozmos tuzdan arındırma tesislerinden biri olan 600 milyon ABD doları değerindeki Al Shuqaiq 3 IWP’yi (çok uluslu bir konsorsiyumun parçası olarak) geliştirmek için Suudi Arabistan’da büyük bir ihaleyi kazanmasını da içeriyor.

Kızıldeniz’in Al Shuqaiq şehrinin yakınında yer alan Shuqaiq 3 IWP, 34 futbol sahası büyüklüğünde bir alanı kaplayacaktır. 2021 sonbaharında tamamlanması gereken bu çalışma, SWPC ile 25 yıllık yap-sahip ol-işlet planı çerçevesinde her gün 450.000 metreküp temiz su sağlayacaktır. Tesisten 1,8 milyondan fazla insan tatlı su alacak ve 700 kişilik istihdam yaratılacaktır.

Aynı zamanda atık su yönetimi ve sanitasyon alanında da faal olan Almar Water, Mayıs 2019’da Bahreyn’deki Muharraq tesisinde 100.000 metreküp/gün kapasiteyle çalışan atık su arıtma tesisi ve kanalizasyon sistemini işletmek için 29 yıllık bir sözleşme ile hisse çoğunluğunu elde etti. Bu tesis, Körfez bölgesindeki 16,5 km derinliğe sahip ilk ana yer çekimi toplayıcısının yanı sıra kanalizasyon toplama ağını da içeriyor.

Buna ek olarak ülkenin su altyapısını yeniden canlandırmak için AA Water Developments’ı oluşturmak üzere Mısır’daki Hassan Allam Utilities ile bir iş ortaklığı kurdu.

Bu durum, Mısır’da büyük bir tuzdan arındırma hizmetleri şirketi olan Ridgewood Group’un satın alınmasına yol açtı.

Ridgewood, her gün 82.440 metreküp güvenli ve temiz içme suyu sağlama kapasitesiyle ülke genelinde 58 tuzdan arındırma tesisi işletiyor.

Almar Water Solutions, dünyada suyun en kıt olduğu bölgelerden biri olan Orta Doğu’da belirginleşen varlığının yanı sıra dünya genelindeki diğer önemli pazarlarda da faaliyetlerini genişletiyor.

Buna, su kıtlığı yaşayan başka bir bölge olan Latin Amerika için oluşturulan bölgesel platform da dahildir.

Şili’deki Osmoflo SpA su arıtma şirketinin 2019 yılında satın alınması. Ağustos 2020’de Osmoflo aracılığıyla Almar, Şili madencilik şirketi Mantos Copper için üç yıllık bir su hizmetleri operasyon ve bakım ihalesi kazanmıştır.

Almar, şirketin kuzey Şili’deki Mantos Blancos projesi için bir su arıtma tesisi işletecek. Tesis, bölgedeki madencilik operasyonlarına uygun suyu üretebilmek için ters ozmos yöntemini kullanacak ve bölgeye istihdam ve refah sağlayacaktır.

Bu, Almar’ın ülkede dahil olduğu bir dizi projeden bir tanesidir. Diğer projeler arasında Salares Nortes’deki bir atık su arıtma tesisi; Antofagasta’daki iki tuzdan arındırma tesisi (Antucoya ve Centinela Mining); Arica kuzey liman şehrindeki ve Şili’nin en güney bölgesi Punto Arenas’daki bir atık su arıtma tesisi yer alır.

Kısa süre önce Aguas y Riles SA’nın %50 hissesini satın alarak Şili’deki faaliyetlerini ikiye katlayan Almar Water, bu ülkelerde su mevcudiyeti ve sanitasyon gibi sorunların üstesinden gelmek için bölgesel Latin Amerika platformunu geliştirmeye devam ediyor.

Su araştırmalarında sınırları zorluyor

Almar Water Solutions’ın teknik ve operasyonel uzmanlığı ile sürdürülebilir su çözümlerine erişimde verimliliği ve gelişimi teşvik etmenin yanı sıra Jameel Ailesi, MIT’de yerleşik bir Community Jameel ortak girişimi olan Abdul Latif Jameel Su ve Gıda Sistemleri laboratuvarı (J-WAFS) aracılığıyla su teknolojisinde araştırma ve inovasyon sınırlarının zorlanmasına da yardımcı oluyor.

J-WAFS; su kıtlığı, su kalitesi ve su erişimi sorunlarının çözülmesinde araştırma ve inovasyonun esas olduğuna dair sağlam bir yaklaşımı temel alır. Su ile ilgili karşılaştığımız mevcut sorunlara çözüm bulmak ve gelecek nesiller için temiz ve güvenli su sağlamak için sensörler, saflaştırma, su kullanım verimliliği, su üretimi, dağıtımı ve yönetimi ile ilgili araştırmalara daha güçlü bir şekilde odaklanmaktadır.

J-WAFS, şimdiye kadar 200’den fazla araştırmacıyı, 21 laboratuvar projesini ve dört yeni şirketi veya ürünü destekledi. Başarıları arasında ksilem ağacından yapılmış, düşük maliyetli, doğal bir su filtresi bulunmaktadır. Bitkiler suyu köklerinden çekip ksilem dokuları üzerinden yapraklarına verdiklerinde, suda baloncuklar oluşmasına neden olabiliyorlar. Bu baloncuklardan kurtulması için bitkilerin, ksilem dokuları içinde baloncukları filtreleyen membranları bulunmaktadır. J-WAFS ekibi, aynı ksilem membran yapılarının suyu filtrelemek ve bakterileri yok etmek için de kullanılabileceğini gösterdi. Bu fikri kullanarak çok cüzi bir maliyete sahip, ksilem bazlı pratik ve etkili ev içi su filtreleri tasarlıyorlar.

Başka bir J-WAFS projesinde, kalsiyum ve magnezyum gibi yararlı besinleri korurken bitkilerin sevmediği iyonları sudan seçici olarak uzaklaştırmak için Akıllı Seçici Elektrodiyaliz (ISED) adı verilen yeni bir teknoloji kullanılıyor. Projenin baş araştırmacılarından biri olan Kishor Govind Nayar, bu yeni çözümün geleneksel ters ozmosa kıyasla su tüketiminde %25’e ve gübre kullanımında %30’a kadar tasarruf sağlayabileceğine inanıyor.

Benzer şekilde başka bir J-WAFS araştırmacısı olan Profesör Xuanhe Zhao ekibiyle birlikte, tuzdan arındırma membranın verimliliğini ve çalışma ömrünü iyileştirme ve ters ozmos maliyetlerini azaltma potansiyeline sahip titreşimi esas alan bir membran temizleme teknolojisi geliştiriyor.

Almar Water Solutions ve J-WAFS’nin çalışmaları, BM’nin SDG 6 hedeflerini gerçekleştirmek ve insanlığın bağlı olduğu temiz su ve sanitasyon hizmetlerine güvenli erişim sağlamak için gereken taahhüt, yatırım ve eylemlerin sadece küçük bir kısmını oluşturuyor.

Bunlar kapasitemizi aşan konular olmamakla birlikte sadece koordineli ve kararlı bir yaklaşım başarı şansı doğuracaktır. Hükümetler, uluslararası kuruluşlar, özel sektör, akademik ortaklar ve topluluklar hep birlikte, toplumumuzun karşı karşıya olduğu su sorunlarının üstesinden gelmede ve ortak geleceğimizi üzerine inşa edebileceğimiz daha sürdürülebilir bir temel oluşturmada üzerlerine düşen bu çok önemli rolü üstlenmelidirler.

[1] Summary Progress Update 2021: SDG 6 — water and sanitation for all, Birleşmiş Milletler, 21 Şubat 2021

[2] Summary Progress Update 2021: SDG 6 — water and sanitation for all, Birleşmiş Milletler, 21 Şubat 2021

[3] https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/311620/9789241515504-eng.pdf

[4] https://weshare.unicef.org/Package/2AMZIFLEV3_N

[5] https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/25761/SDG6_Brief.pdf?sequence=1&isAllowed=y

[6] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/sanitation

[7] https://www.unwater.org/water-facts/quality-and-wastewater/

[8] https://www.unicef.org/media/media_21423.html

[9] Summary Progress Update 2021: SDG 6 — water and sanitation for all, Birleşmiş Milletler, 21 Şubat 2021

[10] http://www.mckinsey.com/business-functions/sustainability/our-insights/water-a-human-and-business-priority?cid=eml-web

[11] https://www.economist.com/special-report/2018/08/14/priceless

[12] http://www.fao.org/zhc/detail-events/en/c/880881/